سگ دست چیست و نشانه های خرابی آن کدامند؟

سگ دست یک قطعه مهم در خودروست که معمولا رانندگان تا روزی که دچار مشکل نشود توجهی به آن ندارند. اما این قطعه یکی از اجزای اساسی در جلوبندی خودرو است که نقش انتقال وزن بدنه خودرو به زمین و چرخ‌ها را بازی می‌کند. نقش این قطعه در خودرو آنقدر مهم است که آسیب دیدن آن حتی ممکن است به چپ شدن ماشین منجر شود!

در این پست بلاگ از همراه مکانیک، سگ دست خودرو را به صورت کامل بررسی می‌کنیم و به نشانه‌ها و دلایل خرابی آن اشاره می‌کنیم.

سگ دست چیست و چه نقشی دارد؟

سگ دست خودرو (steering knuckle) بخشی جدایی ناپذیر از سیستم تعلیق خودرو است. این قطعه میله‌های اتصال فرمان و اجزاء سیستم تعلیق را به محور و توپی چرخ متصل می‌کند. در واقع سگ دست خودرو، نقشی حیاتی در عملکرد فرمان و ایمنی خودروتان ایفا می‌کند.

به طور کلی سگ دست به کنترل زاویه چرخ‌ها کمک می‌کند و گشتاور را از سیستم فرمان به چرخ ها منتقل می‌کند. بنابراین باید با مواد مستحکم ساخته شود تا بتواند فشار و تنش‌های مرتبط با فرمان و پیچیدن را تحمل کند.

جنس سگ دست خودرو از چدن انعطاف پذیر یا فولاد آهنگری است. ولی در خودروهای اسپرت برای کاهش وزن و افزایش چابکی ماشین از آلومنیوم استفاده می‌کنند.

نامگذاری این قطعه به نام سگ دست، به دلیل شباهت بسیار زیاد آن با «پنجه سگ» است!

سگ دست ماشین کجاست؟

سگ دست خودرو یک قطعه فولادی بزرگ است که درست در پشت چرخ‌های جلو قرار دارد. برای دسترسی به سگ دست، چرخ ماشین را باز ‌می‌کنیم و برای خارج کردن آن باید اتصالاتش را جدا کنیم.

این قطعه طبق‌های بالا و پایین را به هم وصل می‌کند. علاوه بر این سایر اجزاء سیستم تعلیق خودرو مانند سیبک فرمان، توپی چرخ، بلبرینگ چرخ جلو و کالیبر ترمز دیسکی روی سگ دست ماشین سوار می‌شوند.

انواع سگ دست خودرو کدامند؟

بسته به نوع و مدل خودرو، سگ دست خودرو ممکن است شکل متفاوتی داشته باشد. برخی از رایج‌ترین انواع سگ دست عبارتند از:

سگ دست خودرو در سیستم تعلیق مک ‌فرسون استرات

 مک فرسون (MacPherson Strut) پرکاربردترین سیستم تعلیق دنیاست و بیشتر خودروهای امروزی در محور جلو از این مدل تعلیق استفاده می‌کنند.

در نگاه کلی مک فرسون از یک فنر و کمک فنر استفاده می‌کند که به صورت عمودی در بالای محور چرخ قرار می‌گیرد. وجود سگ دست ماشین که محل اتصال قسمت پایین کمک فنر و طبق‌ها و میله فرمان و محور خودروست، کامل کننده سیستم تعلیق مک فرسون است.

این مدل علاوه بر مقاومت بالا و پروسه ساخت ارزان‌قیمت، مانورپذیری مناسب، اجزاء ساده‌ و تعمیرات راحتی دارد. از پراید و پژو ۴۰۵ گرفته تا نیسان ماکسیما، همگی از تعلیق مک فرسون استفاده می‌کنند.

سگ دست خودرو در سیستم تعلیق طبق‌دار دوبل

سیستم تعلیق دوبل جناغی یا طبق‌دار دوبل (Double Wishbone) یک نوع تعلیق مستقل برای خودروهاست. ساختار آن شباهت زیادی به تعلیق مک فرسون دارد ولی به جای یک عدد طبق از دو بازوی جناغی شکل استفاده می‌کند.

هر طبق دارای دو نقطه اتصال با شاسی و یک مفصل برای اتصال با سگ دست خودرو است. سازندگان خودرو به کمک این تعلیق می‌توانند کنترل و دقت بیشتری در تعیین زوایای چرخ مانند زاویه کَمبر، زاویه چرخش و… داشته باشند.

سگ دست خودرو در سیستم تعلیق طبق‌دار دوبل، دارای یک قسمت اضافه برای اتصال طبق دوم است. ساخت تعلیق دوبل جناغی برای خودروسازان هزینه بالایی دارد، به همین جهت بیشتر در خودروهای لوکس و اسپرت استفاده می‌شود.

سگ دست خودرو در تعلیق میله پیچشی

تعلیق میله پیچشی (Torsion Beam) نوعی تعلیق نیمه مستقل است که بیشتر در محور عقب خودروهای دیفرانسیل جلو مانند تندر ۹۰، پژو ۲۰۶، سمند، فولکس گلف و… به کار می‌رود.

علت پرطرفدار بودن سیستم تعلیق میله پیچشی، وزن کم، پروسه ساخت ارزان‌قیمت، تعداد بوش‌های کمتر نسبت به سایر مدل‌ها و اشغال کردن فضای کمتر در زیر خودروست.

از جمله معایب این مدل می‌توان به کاهش کیفیت سواری و کاهش هندلینگ اشاره کرد، چون محدودیت‌های فراوانی برای تنظیم زوایای چرخ دارد.

به همین دلیل است که از تعلیق میله پیچشی بیشتر در خودروهای ارزان قیمت استفاده می‌شود و در خودروهای لوکس و اسپرت جایگاهی ندارد.

سگ دست خودرو در این سیستم در مقایسه با مدل‌های قبلی، شکل ساده‌تری دارد و تنها وظیفه اتصال بین اکسل با محور چرخ را بازی می‌کند.

خراب شدن سگ دست چه نشانه‌هایی دارد؟

از مهم‌ترین علائم خرابی سگ‌دست می‌توان به کشیده شدن خودرو به یک سمت در هنگام رانندگی اشاره کرد. ممکن است لاستیک‌ها را تعویض و بالانس کنید، میزان فرمان انجام دهید، ولی باز هم خودرو به یک سمت بکشد!

در اینجا مظنون شماره یک همان سگ دست خودرو است. مهم است که نشانه های خرابی سگ دست را سریع شناسایی کنید تا دچار هزینه‌های اضافی و مشکلات بیشتر نشوید. 

علاوه برا این اطلاع از علائم خرابی سگ دست می‌تواند باعث حفظ جان شما شود، چون در صورت شکستگی سگ دست، کنترل خودرو را به صورت کامل از دست خواهید داد!

موارد زیر از مهم‌ترین علائم خرابی سگ دست خودرو هستند:

• سایش ناهموار لاستیک‌ها
• به گوش رسیدن صدای جیغ لاستیک در هنگام چرخش
• احساس لرزش در فرمان و عدم تعادل خودرو
• تمایل خودرو به کشیده شدن به یک سمت
• غربیلک فرمان در هنگام رانندگی مستقیم در موقعیت دیگری قرار دارد

خودروی شما کدام یک از نشانه های خرابی سگ دست را دارد؟ آیا اخیراً خودروتان ضربه شدیدی خورده؟ اگر چنین است، باید سگ دست ماشین را از نظر آسیب‌دیدگی بررسی کنید. علاوه بر این، اگر سگ دست آسیب دیده باشد، ممکن است با ضربه بعدی کاملاً بشکند!

دلایل خراب شدن سگ دست خودرو چیست؟

درست است که سگ دست خودرو در صورت نگهداری درست عمر بالایی دارد، ولی ترک خوردن یا خم شدن آن چیز عجیبی نیست. گاهی اوقات برخورد شدید با یک چاله یا شی در جاده باعث آسیب به این قطعه می‌شود.

موانع کوچک (مانند چاله‌ها) معمولاً جای نگرانی ندارند، زیرا فنر و کمک فنر ضربه را جذب می‌کنند. اما برخورد با یک مانع کوچک با سرعت بالا نیز می تواند باعث خرابی شود. در ادامه به ۳ دلیل خرابی سگ دست خودرو اشاره می‌کنیم:

1. ترمز سخت: زمانی که ترمز می‌کنید. سرعت چرخیدن لاستیک‌ها در زمان کوتاهی کمتر می‌شود و این کار گشتاور زیادی به سگ دست انتقال می‌دهد. حالا اگر در زمان ترمزگیری شدید به یک چاله هم برخورد کنید وضعیت بدتر می‌شود. به همین دلیل توصیه می‌شود که از ترمزگیری در زمان مواجه با دست‌اندازها و چاله‌ها خودداری کنید.
2. چرخاندن شدید فرمان: چرخ ها هنگام غلتیدن مستقیم به جلو، کمترین نیرو را به سگ دست‌ها منتقل می‌کنند. اما به محض چرخاندن فرمان و خارج شدن چرخ‌ها از حالت مستقیم، نیروی اضافی به سگ دست خودرو منتقل می‌شود. جالب است بدانید که فرمان دادن‌های شدید در سرعت‌ بالا این نیرو را چند برابر می‌کند و خطر شکستگی سگ دست را افزایش می‌دهد.
3. پایین آوردن ارتفاع خودرو: اگر ارتفاع خودرو را پایین بیاورید، ظرفیت فنر و کمک‌فنرها در جذب ضربات به شدت کاهش پیدا می‌کند. این یعنی نیروی بوجود آمده به سایر قسمت‌های تعلیق خودرو و به‌خصوص سگ دست منتقل می‌شود. به همین دلیل شکستگی این قطعه در خودروهای «کف‌خواب» نیز دیده می‌شود.

نحوه شناسایی سگ دست آسیب دیده

اگر دوست دارید قبل از مراجعه به جلوبندی‌ساز از سلامت سگ دست خودرو مطمئن شوید، باید بگوییم که بهترین راه بررسی فیزیکی و چشمی این قطعه است. برای این منظور مراحل ساده زیر را انجام دهید:

• زیر ماشین جک بزنید و لاستیک را از سطح زمین آزاد کنید. برای مهار کردن و پشتیبانی خودرو پیشنهاد می‌کنیم از خرک یا هر وسیله مناسب دیگری استفاده کنید. به هیچ عنوان به جک خودرو اتکا نکنید.
• تایر‌ها را به کمک آچارچرخ باز کنید.
• حالا شکل ظاهری سگ دست‌ها را در هر دو سمت مقایسه کنید. به دنبال ترک، خمیدگی یا شکستگی باشید.

شغال دست چه کمکی به سگ دست می‌کند؟

در بعضی‌ از خودروها مانند نیسان وانت، آردی و پیکان برای انتقال گشتاور میل فرمان و سیبک فرمان و اتصال کمک فنر به سگ دست از قطعه واسطه به نام شغال دست استفاده می‌کنند.

شغال دست از چدن ریخته‌گری یا فولاد آهنگری ساخته می‌شود و مقاومت بالایی در برابر خوردگی و ضربه دارد. ولی ممکن است مانند سگ دست، در برابر ضربه‌های شدید دچار تابدیدگی یا شکستگی شود.

کلام آخر

سگ دست خودرو یکی از ساده‌ترین و در عین حال ضروری‌ترین قطعه‌های خودروست و هیچ اتومبیلی بدون سگ دست قادر به ادامه حرکت نیست. شناخت این قطعه و نشانه‌ های خرابی سگ دست برای مالک خودرو ضروری است. چرا که در صورت حرکت با سگ دست معیوب، هر لحظه احتمال وقوع حادثه‌ای جبران ناپذیر وجود دارد.