بازار خودروی کشور پدیده‌های عجیب کم به خود ندیده است. از غیراستانداردبودن مرسدس‌بنز و پورشه گرفته تا پیش‌فروش با سررسید تحویل در دو سال آینده، درحالی‌که تعهدات معوق هم‌چنان وجود دارند. در یکی از عجیب‌ترین اتفاقات، شاهد بازشدن دوباره بحث خرید خودرو از طریق یارانه هستیم؛ طرحی که به نظر نمی‌رسد پشتوانه اقتصادی داشته باشد؛ ولی سابقه مطرح‌شدن آن طولانی است.
اولین‌بار در اردیبهشت ماه سال 1390 بود که بحث خرید خودرو با یارانه نقدی مطرح شد. طرحی که اسم آن، «تأمین خودرو با یارانه نقدی» انتخاب شده بود. در این طرح، قرار بود سه خودروی وانت پیکان، روآ و پراید حضور داشته باشند. کمی در مرداد ماه همان سال، بار دیگر این پرونده باز شد. آن زمان مدیر طرح تأمین کالای وزارت صنایع اعلام کرده بود که طرح مزبور متوقف نشده است و ده‌ها نفر در آن شرکت کرده‌اند. شرایط اعلام‌شده برای این شیوه از خرید خودرو، عبارت از پرداخت 60 درصد قیمت خودرو و تصفیه‌حساب از طریق 24 ماه کسر مبلغ 170 هزار تومان از یارانه افراد بود.
آن‌چه در این میان جالب است، بی‌خبری خودروسازان بود. حتی یکی از مدیران سایپا نیز نسبت به این خبر واکنش نشان داد و اعلام کرد که طرح خرید خودرو با یارانه، فعلاً در مرحله عقد قرارداد تفاهم‌نامه است. کمی بعد، یکی از ایران خودرویی‌ها نیز اظهار کرد که طرح تأمین خودرو با یارانه نقدی، به لحاظ سهولت روش و فرآیند ساده‌ای که برای مشتریان دارد، طرح خوبی به نظر می‌رسد؛ اما با ابهاماتی اساسی روبه‌رو است و آن هم تغییرات احتمالی در مبلغ یارانه‌هاست.
درواقع، ابهام اصلی خودروسازان این‌جا بود که اگر زمانی به هر دلیلی یارانه نقدی متقاضیان کاهش پیدا کرد، تکلیف اقساط مربوطه چه میشود؟ اعتراض خودروسازان این‌گونه مطرح می‌شد که اگر تغییری هرچند کوچک در مبلغ یارانه داده شود، فرآیند پرداخت اقساط با مشکل مواجه میشود و این امر، نه‌تنها سیستم مالی آن‌ها را مختل می‌کند، بلکه منجر به سرگردانی مشتریان هم میشود. هرچه بود، این طرح در همان سال به فراموشی سپرده و عملاً اجرای آن منتفی شد.
بازگشت با ایده‌ای جدید
مهر ماه سال 1394 بازار خودرو یکی از بحرانی‌ترین ایام خود را پشت سر می‌گذاشت. آن روزها اعتراض عمومی نسبت به قیمت خودرو به شکلی گسترده پیش می‌رفت. همان ایام بود که «کمپین نخریدن خودرو» نیز مطرح می‌شد. فضا تا حدی متشنج بود که وزیر صنعت نیز نسبت به جو روانی جامعه واکنش نشان داد؛ ولی در ادامه، شاهد بودیم که این اعتراضات با تصمیم دولت و بانک مرکزی مبنی بر اختصاص وام 25 میلیون تومانی خرید خودرو، وارد میدان شد و ورق به‌کلی برگشت!
اقتصاددانان نسبت به اثرات تورمی این وام انتقادات شدیدی وارد می‌کردند. نه فقط تبعات کلان اقتصادی، بلکه کارشناسان نسبت به بازپرداخت سنگین اقساط نیز نگرانی‌هایی را مطرح کرده بودند. البته موافقان این طرح نیز ایده جدیدی را روی میز گذاشته بودند و آن هم بازپرداخت اقساط این وام از محل یارانه نقدی افراد بود. درحالی‌که وام خودرو از 7 میلیون ناگهان به 25 میلیون تومان جهش کرده بود، راه‌حل پرداخت از طریق یارانه نیز چندان به کار نیامد و این طرح نیز به‌نوعی شکست خورد.
دست‌آخر نیز شاهد بودیم که در طرح فروش بهمن‌ماه ایران خودرو، شرایط خرید خودرو با پیش‌پرداخت 55 میلیون تومان نیز فراهم شده بود؛ قیمتی که اگرچه در زمان تحویل افزایش پیدا می‌کرد، ولی هم‌چنان از نرخ کف بازار نیز به‌مراتب پایین‌تر بود. این چیزی است که کارشناسان از آن به اسم یارانه پنهان یاد می‌کنند.
نسخه چینی یارانه خودرو
اواخر فروردین‌ماه امسال، خبری منتشر شد که بزرگ‌ترین کشور خودروساز دنیا، قصد دارد برای جلوگیری از ضرر و زیان بیشتر ناشی از شیوع ویروس کرونا و به‌تبع رونق بازار، به مشتریان یارانه خرید خودرو اعطا کند. چین که به‌تنهایی سالانه 6 میلیون دستگاه خودروی سواری تولید می‌کرد، با گسترش این ویروس به افتی در سطح 3.7 میلیون دستگاهی رسید.
دولت مرکزی چین قصد داشت با این محرک اقتصادی، چرخ درگل‌مانده بازار و صنعت خودروی خود را به حرکت دربیاورد. این اقدام از سوی شرکت‌های بزرگ خودروسازی دنیا که یا از سهم بازار گسترده‌ای در این کشور برخوردار بودند یا کارخانه‌ای در آنجا داشتند، با استقبال روبه‌رو شد. تفاوت بزرگ تصمیم دولت چین با طرح‌های یارانه‌ای در ایران، سمت و سوی پیشرفت صنعتی و کنترل بازار است؛ درحالی‌که در داخل کشور، این تصمیمات اغلب منجر به تورم، رانت و واسطه‌گری میشود.
آیا خرید خودرو با یارانه امکان‌پذیر است؟
درحالی‌که با حذف رسمی پراید ارزان‌ترین قیمت خودرو در حال حاضر در بازار مربوط به کوییک دنده‌ای، ساینا و تیبا با پایه حدود 130 میلیون تومان است، بعید به نظر می‌رسد که حتی وام بانکی نیز بتواند شرایطی را برای خرید اقساطی خودرو فراهم کند؛ بنابراین، جای تعجبی ندارد که یارانه نفری 45 هزار و 500 تومانی، دردی از این مشکل دوا نکند. این در حالی است که وجوه یارانه دریافتی طی دو مرحله وام یک میلیون تومانی دولت، کمتر هم شده است!
هزینه‌های تولید، نرخ ارز، بدهی بانکی، کمبود نقدینگی، وفور دلالان، رکود در بازار و تورم انتظاری عواملی هستند که پیش و بیش از تکنیک‌های خرید خودرو اعم از یارانه نقدی و تسهیلات بانکی، به رسیدگی نیاز دارند. در آخر، می‌توان به صورت ساده این‌طور گفت که عموماً کلیه مباحث مربوط به خرید خودرو با یارانه نقدی، هیچ محلی از اعراب و جایی برای دفاع ندارد.
بیشتر بخوانید
