از بازگشت پلاک ایران 11 تا آشنایی با همه پلاک‌های ایرانی

نه فقط در ایران، بلکه در سایر بازارهای جهانی نیز شماره پلاک وسایل نقلیه حساسیت خاصی را برای مالک آن ایجاد می‌کند. برخی از مشتریان، تمایل دارند پلاک خودروی آن‌ها ترکیب خاصی از چینش اعداد را رعایت کند یا به عبارت دیگر، «رُند» باشد.

با آغاز نصب پلاک‌های جدید در ایران، وسواس دیگری هم به این لیست اضافه شد. اینکه پلاک خودرویی ایران 11 باشد، بر اساس یک طرز فکر خاص، نمادی از خاص‌بودن به حساب می‌آمد. با تکمیل ظرفیت پلاک‌ها، این شماره شناسایی نیز دست‌نیافتنی شد؛ اما چندی پیش، پلیس اعلام کرد با جمع‌آوری دوباره پلاک‌های فک‌شده، بار دیگر این امکان وجود دارد که پلاک تهرانی‌ها با شماره ایران 11 به متقاضیان به‌صورت سیستمی اعطا شود. این داستان، بهانه‌ای شد تا پرونده پلاک خودروها در ایران و مباحث مربوط به شماره‌گذاری را باز کنیم.

تاریخچه پلاک خودروها در ایران

در دوره احمدشاه به دلیل وابستگی شدید سلسله قاجاریه به مستشاران انگلیسی و فرانسوی، ورود فرهنگ غربی به‌شدت رواج داشت. از سبک لباس‌پوشی تا معماری و از هنر نقاشی تا حتی قوای نظامی. در سال 1298، یعنی سال‌های پایانی حکومت آخرین شاه قاجار، نخست‌وزیر وقت، وثوق‌الدوله، حسب همین رابطه با غربی‌ها، اقدام به سیستماتیک کردن ناوگان دربار یعنی درشکه‌ها و گاری‌ها کرد. به دستور وثوق، مقرر شد این وسایل نقلیه هر یک مجهز به شماره‌ای خاص باشند تا نظم و ترتیب و شمارش آن‌ها با حساب و کتاب بیشتری انجام شود.

ایده شماره‌کردن وسایل نقلیه، کمی بعد در سال 1305 شکل مدونی به خود گرفت؛ چراکه حالا اولین خودرو وارد کشور شده بود. اداره بلدیه یا همان شهرداری فعلی، سه سال بعد مجموعه قوانینی را تنظیم کرد که درحقیقت، نخستین دستورالعمل شماره‌گذاری در نوع خود بود. همان سال، یعنی در 1308، وقتی تعداد خودروها به بیش از 1500 دستگاه رسید، کارخانه سازنده، آدرس مالک و حتی نمره مالیات نیز علاوه بر پلاک‌های جلو و عقب، روی خودروها نیز نصب می‌شد. کم‌کم این پلاک‌های شناسایی به یک شماره منحصربه‌فرد و نام شهر صادرکننده محدود شد. با رشد تصاعدی تعداد خودروها، سیستم درج حروف نیز به شماره خودروها اضافه شد.

پلاک خودروها بعد از انقلاب

در سال‌های آغازین پس از انقلاب اسلامی، پلاک خودروها هم‌چنان با همان فرمت 5 رقم، یک حرف الفبا و دو عدد سریال تخصیص پیدا می‌کردند. با آغاز دهه هفتاد شمسی، پلاک‌های لیزری نیز روی کار آمدند؛ ولی تنها مربوط به خودروهای جدید می‌شدند. دست‌آخر در سال 1378، تصمیم بر آن شد که پلاک شناسایی همه خودروها یک‌پارچه‌سازی شود و این آغاز سیستم مدرن شماره‌گذاری و تعویض پلاک خودرو در ایران بود.

با آغاز دهه هشتاد، بار دیگر فرم پلاک خودروها در ایران تغییر کرد؛ همان چیزی که این روزها روی تمام خودروها دیده می‌شود و در ادبیات عامه، به آن پلاک عمومی گفته می‌شود؛ اما مشکل این‌جا بود که هنوز هم حدود 700 هزار دستگاه خودرو با همان پلاک‌های لیزری قدیمی در خیابان‌ها تردد داشتند. سال 1383، این تعارض حتی پای دیوان عدالت اداری را نیز به وسط کشید؛ چراکه کارشناسان حقوقی اجبار مالکان برای تعویض پلاک را مغایر با حقوق مدنی می‌دانستند. درنهایت، طی یک طرح بزرگ که تا سال 1387 طول کشید، کلیه خودروها با سیستم شماره‌گذاری جدید پلاک شدند.

همه‌چیز درباره پلاک ملی

بر اساس سیستم جدید، پلاک خودروها از چپ به راست دو عدد، یک حرف الفبا و سه رقم به‌عنوان سریال منحصربه‌فرد و در انتها دو عدد به‌عنوان کد شهر صادرکننده پلاک تعریف شد. مزیت اصلی پلاک‌های ملی، آن بود که برخلاف تمام نمونه‌های قبلی، این پلاک دیگر متعلق به خودرو نبود. درواقع، هر فرد ایرانی می‌تواند فارغ از خودروی خود چند پلاک با شماره منحصربه‌فرد داشته باشد. پلیس راهور می‌گوید که سیستم شماره‌گذاری جدید، ظرفیت پلاک‌شدن بیش از 60 میلیون دستگاه خودرو را دارد.

آشنایی با انواع پلاک‌ها در ایران

پلیس راهنمایی و رانندگی برای انواع خودروها حسب کاربرد، سیستم شماره‌گذاری و رنگ خاصی در نظر گرفته است. در ادامه با انواع پلاک‌ها در ایران آشنا خواهید شد:

شخصی

پراستفاده‌ترین پلاک خودروها در ایران، پلاک‌های شخصی هستند. فرمت پلاک خودروهای شخصی به‌صورت مستطیلی و با پس‌زمینه‌ای سفید است. این ترکیب از چپ به راست خوانده می‌شود که به‌ترتیب شامل یک عدد دورقمی، یک حرف از الفبا، یک عدد سه‌رقمی و در آخر یک عدد دورقمی در یک کادر مربع‌شکل است که محل صدور پلاک را نشان می‌دهد.

تاکسی

پلاک همه تاکسی‌ها به رنگ زرد است. مشخصه اصلی این پلاک، کلمه انگلیسی TAXI روی پس‌زمینه‌ای زرد است.

عمومی

خودروهای مربوط به حمل‌ونقل عمومی مانند اتوبوس و مینی‌بوس، با حرف میانی ع روی پس‌زمینه‌ای زرد شناسایی می‌شوند.

دولتی

خودروهای مورداستفاده از سوی نهادهای دولتی، همواره با حرف میانی الف و با پس‌زمینه‌ای قرمز طراحی می‌شوند.

جانبازان و معلولین

همان‌طور که مشخص است، این پلاک برای شناسایی افراد دارای معلولیت و جانبازان طراحی شده که مشخصه اصلی آن، نشان جهانی یک فرد روی ویلچر است. البته در تاکسی‌هایی که راننده آنها معلول و جانباز هستند، به جای این علامت از حرف ژ استفاده می‌شود. بد نیست بدانید در این پلاک‌ها اعداد ابتدایی 11 تا 49 برای جانبازان و اعداد ابتدایی 51 تا 99 برای معلولان در نظر گرفته شده است.

ترانزیت

پلاک ترانزیت، برای شناسایی بین‌المللی خودروها صادر می‌شود؛ به عبارت دیگر، این پلاک زمانی تحویل می‌شود که مالک قصد داشته باشد به‌صورت زمینی به کشور دیگری سفر کند.

کشاورزی

از سال 1392، خودروها و ماشین‌آلات کشاورزی به‌ویژه تراکتور نیز ملزم به تعبیه پلاک خاص خود شدند. مشخصه اصلی این پلاک، حرف ک روی پس‌زمینه‌ای زرد است.

پلاک‌های سیاسی

در گروه پلاک‌های سیاسی خودروها، سه مدل خودروهای سرویس، خودروهای دیپلمات و خودروهای تشریفات دیده می‌شوند. دو مورد اول، به‌ترتیب با حروف انگلیسی S و D روی پس‌زمینه‌ای آبی شناسایی می‌شوند. در مورد پلاک تشریفات نیز کلمه فارسی تشریفات و کلمه انگلیسی PROTOCOL به رنگ سفید روی پس‌زمینه‌ای قرمز درج شده است.

نظامی

درباره پلاک خودروهای نظامی، با چند مدل روبرو هستیم که هرکدام مربوط به یکی از نهادهای نیروهای مسلح هستند. وجه تمایز آن‌ها، رنگ پس‌زمینه و حرف میانی است؛ به این صورت که خودروهای نیروی انتظامی از حرف پ، خودروهای سپاه از حرف ث، خودروهای وزارت دفاع از حرف ز، خودروهای ارتش از حرفش و ستاد کل فرماندهی نیروهای مسلح از حرف ف استفاده می‌کنند. در این میان، پلاک خودروهای نیروهای مسلح به رنگ آبی، پلاک سپاه و نیروی انتظامی به رنگ سبز و پلاک ارتش به رنگ خاکی است.

تاریخی

بعد از کش‌وقوس فراوان، سرانجام هیئت دولت در شهریور سال 95 نسبت به تعیین تکلیف پلاک خودروهای کلاسیک و آنتیک دستورالعملی را تصویب کرد. بر اساس این مصوبه، سه گروه از خودروهای قدیمی مجاز به دریافت پلاک خودروهای تاریخی شدند؛ گروه اول، خودروهای نفیسی هستند که باید بیش از ۵۰ سال از تولید آن‌ها گذشته باشد. گروه دوم، خودروهای قدیمی هستند که باید بیش از ۲۵ سال از تولید آن‌ها گذشته باشد و از لحاظ طراحی و مهندسی ساخت یا کاربردی، بی‌نظیر باشند. دست آخر نیز خودروهای ویژه‌ای هستند که باید دارای بعد فرهنگی باشند. پلاک خودروهای تاریخی، از نظر ابعاد و فرمت اعداد با سایر پلاک‌ها متفاوت است. ویژگی اصلی این پلاک‌ها، رنگ قهوه‌ای و نوشته فارسی تاریخی روی آن است.

گذر موقت

خودروهایی که طبق قوانین گمرک اجازه عبور موقتی در جاده‌های کشور را دارند، با پلاک منحصربه‌فرد خود شناسایی می‌شوند؛ پلاکی که از حرف میانی گ استفاده می‌کند و در انتهای آن، تاریخ خروج از کشور نیز لحاظ شده است.

مناطق آزاد تجاری

همان‌طور که مشخص است، این پلاک تنها برای تردد خودروهای مناطق آزاد تجاری در نظر گرفته می‌شود. ابعاد پلاک منطقه آزاد، مانند پلاک تاریخی است. نماد خاص هر منطقه آزاد در کنار 5 رقم فارسی و انگلیسی روی پس‌زمینه‌ای سفید، مشخصه اصلی این پلاک‌ها است.

جدول کدهای استانی

بر اساس فرمول اعلامی از سوی پلیس راهور، حرف الفبای میان اعداد شماره شناسایی خودروها، مرتبط با نوع کاربری خودرو است. کاملاً مشهود است که به دلیل فراوانی جامعه آماری خودروهای شخصی، این حروف به‌مراتب بیشتر است.

کدهای استانی پلاک خودروها

در ادامه، دو رقم سمت راست پلاک خودروها را مشاهده می‌کنید. این اعداد، نشانگر محل صدور پلاک هستند. نکته جالب این‌جا است که ترکیب خاص دو عدد پایانی و حرف الفبا، جانمایی دقیق‌تری از محل صدور و سکونت مالک را نشان می‌دهد. البته لازم به ذکر است که این فرمت تنها برای خودروهای شخصی صدق می‌کند. این موضوع را با چند نمونه توضیح می‌دهیم: به‌عنوان مثال، ۷۸ س مربوط به شهرستان ورامین، ۳۲ ج مربوط به سبزوار، ۲۳ ه‍ مربوط به فلاورجان، ۷۲ ب مربوط به آمل، ۲۵ ن مربوط به شبستر و الی‌آخر.

بیشتر بخوانید

• رنگ های مختلف پلاک‌ خودروها در ایران نشانه چیست؟
• تعویض پلاک رباط کریم
• پیگیری پلاک خودرو صفر
• استعلام تعویض پلاک خودرو
• تعویض پلاک بوشهر
• اقدامات لازم پس از سرقت پلاک خودرو یا گم شدن آن