نکات مهم رانندگی در برف و یخ با خودروهای دنده ای و اتوماتیک

رانندگی در برف هرساله با نزدیک‌شدن به فصل زمستان و بارش برف، مشکلات بسیاری از رانندگان است؛ مشکلاتی که با رانندگی درست و اصولی، می‌توان تا حد زیادی از وقوع آن‌ها جلوگیری کرد. رانندگی در جاده برفی ایران بسیار لذت‌بخش است اما باید توجه کنیم در یک روز برفی سنگین در خانه بمانیم تا از وقوع حوادثی که ممکن است ضرر مالی و جانی به ما برساند خودداری کنیم. در زمستان 96، بارش برف شدیدی اکثر نقاط کشور ازجمله تهران را تماماً سفیدپوش کرد. مردم زیادی ساعت‌ها در آزادراه تهران-کرج و آزادراه تهران-قم گرفتار شدند؛ منظور از ساعت‌ها، 2-3 ساعت نیست، طبق اخبار، ماشین‌ها در آزادراه تهران-قم، 18 ساعت در ترافیک ماندند. در برف چگونه رانندگی کنیم؟ در این مطلب قوانین رانندگی در برف را مورد بررسی قرار داده‌ایم تا اگر در یک روز برفی مجبور به رانندگی شدید با رعایت این موارد باعث کاهش حوادث رانندگی شوید.

نکات اولیه قبل از شروع به رانندگی در برف

اطلاع از قوانین و رعایت‌ آن‌ها به‌خصوص قوانین مربوط به ‌سرعت رانندگی در برف از نکات اولیه در رانندگی در یک جاده برفی است. در ایران، سرعت مجاز در آزادراه‌ها برای خودروهای سبک، حداکثر 120 و حداقل 70 کیلومتر بر ساعت، در بزرگراه‌ها حداکثر 100 کیلومتر بر ساعت و در جاده‌های اصلی، 85 کیلومتر در روز و 75 کیلومتر در شب است. توجه داشته باشید که سرعت مجاز اعلام‌شده، برای شرایط آب‌وهوایی معمولی است و در روزهای برفی و حتی بارانی، حداکثر سرعت کاهش پیدا می‌کند. مسلماً وقتی سطح زمین پوشیده از برف و یخ است، راندن با سرعت 120 کیلومتر بر ساعت کار عاقلانه‌ای به‌نظر نمی‌رسد.

• مهم‌ترین پیش‌نیاز برای رانندگی در چنین شرایطی، داشتن لاستیک مناسب است؛ فارغ از اینکه خودروی شما دیفرانسیل‌جلو باشد یا دیفرانسیل‌عقب یا حتی 2 دیفرانسیل. رانندگی بدون لاستیک مناسب، مانند سربازی بدون اسلحه در میدان جنگ است. لاستیک باید بیشترین اصطکاک را با سطح زمین داشته باشد و همچنین دارای عاج‌های درشتی باشد. تنظیم باد لاستیک را نیز فراموش نکنید.  
• قبل از رانندگی در چنین شرایطی بخصوص در شب، از سلامت همه‌ چراغ‌ها ازجمله نوربالا، نورپایین، مه‌شکن‌ها، چراغ ‌ترمز و فلاشرها اطمینان حاصل کنید و قبل از شروع به حرکت، آن‌ها را از آلودگی و یخ پاک‌ کنید. این‌ چراغ‌ها در شرایط بحرانی که میدان دید پایین می‌آید، مسیر را به راننده و خودرو را به دیگران نشان می‌دهد. با رعایت این نکات باعث کاهش تصادفات رانندگی در برف می‌شوید.

• پیش از رانندگی در برف سنگین تمام شیشه‌های خودرو را پاک‌کنید تا دید کاملی به اطراف داشته باشید. پاک‌کردن یخ از روی شیشه‌ها قبل از آغاز حرکت، اهمیت بالایی دارد. اگر شیشه‌ها یخ ‌بسته‌اند، از آب گرم برای پاک‌کردن استفاده نکنید؛ چون در اثر سردوگرم شدن، شیشه خودرو می‌شکند. آینه‌ها را نیز فراموش نکنید؛ رانندگی بدون استفاده از آینه‌ها، می‌تواند بسیار خطرساز باشد؛ به‌خصوص در برف و کولاک. 
•  توان باتری‌ها در سرما کاهش پیدا می‌کند. بهتر است از عملکرد درست این عضو حیاتی خودرو، اطمینان حاصل کنید.

• مطمئن شوید که مایعات موجود در خودرو یخ نزده باشند و هم‌چنین بررسی برف‌پاک‌کن و تیغه‌ آن را فراموش نکنید.

• حتما سلامت سیستم ترمز خود مانند لنت و روغن را بررسی کنید. این نکته را هم در نظر بگیرید که مدت‌زمان اثر ترمز روی برف و یخ، تا 9 برابر بیشتر است؛ یعنی اگر با سرعتی پایین ترمز کنید و پس از 5 متر خودرو متوقف شود، در برف و یخبندان با همان سرعت، خودرو پس از 45 متر متوقف می‌شود؛ پس فاصله را رعایت کنید!
• لوله‌ اگزوز خودرو را بررسی کنید تا با برف، یخ یا گل پوشیده نشده باشد. اگر این کار را نکنید، در صورت مسدودبودن لوله، شاید از برف و بوران گزندی نبینید، اما متاسفانه جان خود و سرنشینان خودرو را بر اثر خفگی به خطر جدی میندازید. 
• باک خودرو را کامل پر کنید تا در شرایط غیرقابل‌پیش‌بینی مانند گیرکردن احتمالی در مسیر، سوخت خودرو تمام نشود. مصرف بنزین در دمای خیلی پایین، افزایش پیدا می‌کند. ترجیحاً برای مسافت‌های طولانی، در مخازن مخصوصی که به این منظور ساخته‌ شده‌اند، بنزین اضافی به‌همراه داشته باشید.

• انعکاس نور در شرایطی که همه‌جا سفید و پوشیده از برف است، بیشتر می‌شود. حتماً از عینک آفتابی استاندارد با UV مناسب استفاده کنید.
• قبل از رانندگی در برف اگر مسیرتان طولانی است، توصیه می‌شود که برخی از ضروریات مانند پتو، لباس گرم، غذا و تنقلات، پاوربانک، بیلچه، مقداری شن و نمک و جعبه‌ کمک‌های اولیه و مهم‌ترین وسیله‌ ضروری را کهزنجیر چرخ است، به‌همراه داشته باشید.

پس از رعایت نکاتی که به ‌آن‌ها اشاره کردیم، از وضعیت آب‌وهوا و البته جاده‌ها از طریق تماس با شماره‌ 141 مطلع شوید. امکان دارد مسیر رانندگی شما توسط پلیس‌راه مسدود شده باشد.

چگونه در شرایط برفی رانندگی ایمنی داشته باشیم؟

• مهم‌ترین نکته ازنکات مهم رانندگی در برف که پیش‌نیاز دیگر نکات محسوب می‌شود، رانندگی آرام و صبورانه است. ‌سرعت بالا و سبقت‌گرفتن یا بدتر از آن، لایی‌کشیدن، آسیب‌های جانی و مالی فراوانی را در جاده‌های یخ‌زده به‌همراه دارد. در شرایط برفی، همه‌ حرکات مانند شتاب‌گیری، ترمز، تغییر جهت و حتی جابه‌جایی بین خطوط، باید به‌آهستگی انجام گیرد. هر اقدام ناگهانی، می‌تواند منجر به ازدست‌رفتن کنترل خودرو شود که آغاز حادثه است. صبر و حوصله و خونسردی را فراموش نکنید.

• برای شروع حرکت روی برف در توقف کامل، دنده‌ خودرو را روی 2 بگذارید و به‌آهستگی پدال گاز را فشار دهید. فراموش نکنید که همه‌ حرکات باید به‌آهستگی انجام شود؛ حتی رهاکردن کلاچ. پس از راه‌افتادن خودرو، با کم‌ترین دور موتور ممکن به حرکت خود ادامه دهید. اگر بیش‌ازحد به پدال گاز فشار وارد کنید، تنها باعث می‌شوید که چرخ‌ها بدون اصطکاک و دراصطلاح، هرز بچرخند. در ادامه، توضیح می‌دهیم که اگر در چاله گیر کردید، چگونه از آن خارج شوید.
• در شرایط برفی، در سربالایی با دنده 1 حرکت کنید و سرعت مناسب را پیدا کنید. زیاد گاز ندهید تا هرز گردی به وجود نیاید. اگر خودرو متوقف شد، به‌هیچ‌وجه ترمز نکنید و فقط به‌سرعت خودرو را در دنده‌عقب بگذارید. در حرکت در مسیر صاف، از سبک‌ترین دنده‌ ممکن استفاده کنید تا سطح تماس لاستیک با زمین به بیشترین حد برسد.

• اگر احساس کردید لاستیک خودرو زیاد هرز می‌گردد، باد آن را کم کنید. این کار موجب افزایش اصطکاک و درنتیجه، عملکرد بهتر می‌شود. پس از عادی‌شدن شرایط، در اولین فرصت مجددا با تنظیم باد، شرایط را به حالت اول بازگردانید.

• به هنگام رانندگی در برف هنگامی‌که قصد دور زدن دارید، فرمان را تا انتها نچرخانید تا خودرو سُر نخورد. شعاع وسیع‌تری را برای دورزدن انتخاب کنید و سپس این عمل را انجام دهید.
• استفاده از نور بالا در شرایط برف و بوران، به‌خصوص هنگامی‌که با مه‌گرفتگی همراه باشد، نتیجه‌ معکوس می‌دهد؛ یعنی میدان دید شما کاهش خواهد یافت. مه‌شکن خودرو را روشن کنید و اگر خودرو مه‌شکن ندارد، با نورپایین برانید.
• در شرایطی که میزان برف روی زمین زیاد باشد یا لغزندگی مسیر بالا باشد، حتی با وجود داشتن لاستیک‌های مناسب، امکان دارد با مشکل مواجه شوید. در این زمان،زنجیر چرخ به کمک شما می‌آید. حتی با خودروی 2 دیفرانسیل نیز نیاز به زنجیر چرخ  وجود دارد. زنجیر چرخ کمک می‌کند که مخصوصاً در سراشیبی تسلط بیشتری به اوضاع داشته باشید؛ پس در مورد استفاده از آن، شک نکنید. البته اگر خودرو 2 دیفرانسیل است، حتما هر 4 چرخ را به زنجیر مجهز کنید؛ در غیر این صورت، عملاً خودرو تک‌دیفرانسیل می‌شود و از رانندگی در چنین شرایطی بدون زنجیر چرخ جدا خودداری کنید.
• اگر خودرو به کروزکنترل مجهز است و عادت به استفاده از آن دارید، این عادت را هنگام رانندگی در برف کنار بگذارید. کروزکنترل در هر شرایطی، سرعت را ثابت نگه می‌دارد؛ به همین دلیل، وقتی خودرو سُر بخورد یا در چاله گیر کند، این اصرار بر ثابت‌نگه‌داشتن سرعت، دردسرساز می‌شود.
• در سطوح لغزنده، از تغییر ناگهانی دنده خودداری کنید؛ زیرا منجر به تغییر سرعت ناگهانی می‌شود.

نحوه ترمز گرفتن در برف

همان‌طور که اشاره کردیم، در برف و یخ ترمز مانند شرایط عادی عمل نمی‌کند و عمل ترمز گرفتن در برف نباید مانند همیشه انجام شود. علاوه بر گیرکردن در برف و گرفتارشدن، سُرخوردن و منحرف‌شدن، از خطرات اصلی رانندگی در برف هستند. خودروهای 2 دیفرانسیل را که در نظر نگیریم، بین خودروهای دیفرانسیل‌جلو و دیفرانسیل‌عقب، دسته‌ اول عملکرد بهتری در مسیرهای لغزنده‌ برفی دارند. اگر خودروی شما دیفرانسیل‌عقب است، بهتر است که برای رانندگی در چنین شرایطی، قسمت عقب خودرو را به هر شکلی که می‌توانید، سنگین‌تر کنید تا کار برای شما راحت‌تر شود.

در مورد ترمز در جاده برفی، توصیه می‌شود تا حد امکان این کار انجام نشود. سعی کنید سرعت مطمئنی با رعایت فاصله‌ مناسب با خودروی جلویی داشته باشید. با این کار، هم از خطرات ترمزگرفتن در امان هستید و هم نیازی نیست دوباره خودرو را راه بیندازید.

اگر مجبور شدید ترمز کنید، به‌هیچ‌عنوان و تحت هیچ شرایطی به‌شدت و ناگهانی این کار را انجام ندهید. این‌ همه تأکید، به این جهت است که ترمز شدید و ناگهانی اصلی‌ترین نباید رانندگی در برف به ‌حساب می‌آید. با ترمز ناگهانی، به‌دلیل اصطکاک کم بین لاستیک‌ها و سطح زمین، چرخ‌ها قفل می‌شوند و خودرو از مسیر خارج می‌شود. اگر هم این اتفاق نیفتد، زمان و مسافت بیشتری لازم است تا خودرو متوقف شود و احتمال بروز مشکل، چندبرابر می‌شود.

برای ترمز گرفتن، پاشنه‌ پای خود را کف ماشین بگذارید و با نوک پنجه به‌آرامی و چند بار متوالی به پدال ترمز ضربه بزنید. نباید ترمز را نگه ‌دارید. فقط در مسیر صاف و هنگامی‌که مستقیم حرکت می‌کنید، ترمز کنید؛ در غیر این صورت، خودرو از مسیر منحرف می‌شود.

فاصله‌ طولی ایمن را با خودروی جلویی حفظ کنید و بیش‌ازحد نزدیک نشوید. در حالت عادی، به ازای هر 15 کیلومتر سرعت، باید به ‌اندازه یک خودرو فاصله وجود داشته باشد. در زمان برف و یخبندان، این فاصله چند برابر می‌شود.

با رعایت همه‌ جوانب، باز هم ممکن است بنا بر دلایل غیرقابل‌‌پیش‌بینی، خودروی شما در حال حرکت سُر بخورد و از مسیر اصلی منحرف شود. اولین مسئله‌ای که باید در نظر داشته باشید، حفظ خونسردی است. با سُرخوردن خودرو، پای خود را از روی پدال گاز بردارید و البته ترمز هم نکنید. به‌آرامی فرمان را به سمتی که می‌خواهید خودرو در آن جهت قرار گیرد، بچرخانید. به عبارت دیگر، فرمان را به سمتی که انتهای ماشین به آن ‌طرف سُر خورده است، بچرخانید. ممکن است مجبور شوید چند بار این کار را در دو جهت انجام دهید. آرامش و خونسردی را فراموش نکنید تا به مسیر بازگردید. خلاص‌کردن خودرو، از اشتباهات رایجی است که هرکس ممکن است در چنین شرایطی انجام دهد. خودرو را در دنده نگه ‌دارید تا سرعت از کنترل خارج نشود.   

مواظب باشید در برف گیر نکنید!

اگر در برف گیر کردید، عصبی نشوید و با گازدادن بی‌دلیل، چاله را عمیق‌تر نکنید. سعی کنید با چند بار عقب‌وجلورفتن، مجدداً حرکت کنید. بهتر است برف مسیر را با کمک بیلچه تا حدودی پاک‌کنید تا لاستیک‌‌ها با سطح زمین اصطکاک پیدا کنند. ریختن شن و نمک نیز در این امر کمک می‌کند. اگر نه بیلچه داشتید و نه شن و نمک، از کفی خودرو به‌عنوان آخرین تیر در ترکش استفاده کنید و آن را زیر لاستیک قرار دهید. اما اگر هیچ‌کدام از این روش‌ها مؤثر واقع نشدند، تنها راه باقی‌مانده، درخواست کمک است.

زمانی که در انتظار امداد هستید، در ماشین بمانید تا نیروهای امدادی راحت‌تر شما را پیدا کنند. در صورت طولانی‌شدن زمان انتظار، به‌طور پیوسته از بخاری استفاده نکنید و در بازه‌های زمانی مشخصی برای رفع برودت هوا، آن را روشن کنید. به‌هیچ‌عنوان در سرما نخوابید؛ چون احتمال مرگ وجود دارد.   

کاربرد دکمه برف یا * چیست؟

دکمه برف یکی از کلیدهایی است که در کنار دسته دنده برخی از خودروهای اتوماتیک نظیر پژو 207 یا اچ سی کراس با علامت * قابل مشاهده است. این دکمه برای رانندگی در شرایط برف و یخ بوده و باعث می شود حرکت اتومبیل با دنده 2 شروع شود؛ علاوه‌بر این با انقال کمتر قدرت  به چرخ‌های محرک باعث عدم بکسواد و لغزش خودرو می‌شود.

نکات رانندگی در برف با ماشین‌های اتوماتیک

به‌طورکلی، رانندگی با چنین شرایطی با ماشین‌های دنده‌ای کار راحت‌تری است. چون ‌می‌توان تصمیم گرفت که چه میزان از قدرت موتور برای به‌حرکت‌درآوردن خودرو لازم است؛ اما به این معنا نیست که ماشین‌های اتوماتیک در برف ناتوان هستند.در ادامه رانندگی در برف با دنده اتوماتیک را بررسی می‌کنیم.

در بیشتر ماشین‌های روز و مدرن اتوماتیک، حالتی به نام Snow Mode وجود دارد که شرایط را برای راننده هنگام رانندگی در برف آسان‌تر می‌کند. به زبان ساده، Snow Mode یا حالت برفی، از هرزگشتن چرخ‌ها جلوگیری می‌کند.  

اما اگر خودروی شما به این قابلیت مجهز نیست، باید برای رانندگی در برف، دنده را به‌جای حالت D، روی L یا 2 قرار دهید. در حالت D، تمام دنده‌ها درگیر هستند. حالت L، یعنی شما اجازه نمی‌دهید دنده از یک بیشتر شود. دنده‌ 2 در گیربکس‌های اتوماتیک نیز به این معنا است که دنده‌ خودرو به 3 هم نرسد و 2 نقطه‌ آخر باشد. در بیشتر مواقع، بهتر است که دنده‌ خودرو را روی 2 بگذارید. اگر گیربکس اتوماتیک شما تیپ‌ترونیک باشد، یعنی روی آن علامت + و – وجود داشته باشد، کار راحت‌تر است و می‌توانید به‌صورت دستی دنده را انتخاب کنید. توجه داشته باشید که مسائلی مانند به‌آرامی گازدادن و با احتیاط تمام ترمزکردن، در مورد ماشین‌های اتوماتیک هم صدق می‌کند.

رانندگی در یخبندان

افرادی که اسکی کرده‌اند، می‌دانند که اگر کنترل اسکی را روی برف سخت در نظر بگیریم، کنترل اسکی روی یخ طاقت‌فرسا است. این مسئله، در مورد رانندگی و ماشین هم وجود دارد. هر نکته‌ای از نکات مهم رانندگی در برف، در مورد رانندگی بر روی یخ اهمیت چندبرابر دارد. بدترین نوع یخ، یخی است که از انجماد مجدد آب به وجود می‌آید و دیده نمی‌شود.  

کلام آخر

درنهایت باید گفت که اعتمادبه‌نفس لازم را داشته باشید. هنگام رانندگی در برف، واکنش‌ها تعیین‌کننده هستند. این‌که شما در ثانیه چه تصمیمی می‌گیرید، مشخص می‌کند که آیا بدون مشکل خاصی این شرایط آب‌وهوایی را پشت سر می‌گذارید یا خیر.

البته خوب است اشاره‌کنیم که اگر کار ضروری ندارید، در روزهای برفی در منزل بمانید. جدا از دلایلی که در ابتدا ذکر کردیم، هر قدر هم راننده خوبی باشید، ممکن است دیگران مهارت شما را نداشته باشند.