نحوه فعال و غیرفعال کردن کلید ایربگ در انواع خودروها

ایربگ یا کیسه هوا (Air Bag) جزء تجهیزاتی هستند که با ورود خود به صنعت خودروسازی، تحولی شگرف در حوزه ایمنی ایجاد کردند. ایمنی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های تمامی کمپانی‌های خودروسازی (البته شاید بتوان خودروسازهای ایرانی را استثنا دانست!) است. این کمپانی‌ها تلاش می‌کنند تا روزبه‌روز ایمنی محصولات خود را افزایش دهند و مزایای رقابتی بهتری نسبت به رقبای خود فراهم کنند. درواقع، می‌توان گفت اکثر پیشرفت‌های صنعت خودرو مدیون همین رقابت‌ها بوده و باعث پیشرفت چشم‌گیر در حوزه ایمنی خودروها شده ‌است.

کیسه هوا از اصلی‌ترین تجهیزات ایمنی خودروهای امروزی محسوب می‌شود که در تصادفات شدید تا حد چشمگیری می‌تواند آسیب‌های وارد شده به سرنشینان را کاهش دهد. نکته جالب توجه آن است که این کیسه‌ها دارای کلیدهایی هستند که با استفاده از آن شما می‌توانید Air Bag خودرو را فعال یا غیرفعال کنید.  اهمیت کیسه هوا ما را بر این داشته تا در این مقاله از سری مقالات مجله خودرو همراه مکانیک به بررسی نحوه فعال کردن  و غیر فعال کردن کلید ایربگ در خودروهای مختلف بپردازیم و سیستم ایربگ خودرو را مورد بررسی قرار دهیم.

انواع سیستم‌های ایمنی خودرو

سیستم‌های ایمنی در حالت کلی به دو دسته فعال و غیرفعال تقسیم‌بندی می‌شوند. سیستم‌های ایمنی پسیو یا غیرفعال شامل مواردی هم‌چون کمربند، ایربگ و… هستند و ماموریت این سیستم‌ها، کاهش میزان خسارات ناشی از تصادف است؛ درواقع، سیستم پسیو زمانی وارد عمل می‌شود که تصادفی رخ داده باشد.

اما سیستم‌های اکتیو، از همان ابتدای رانندگی فعال هستند و هدف آن‌ها، جلوگیری از رخ‌دادن تصادف است؛ از سیستم‌های فعال، می‎‌توان به مواردی هم‌چون سیستم هشدار خروج از بین خطوط، سیستم ESP و… اشاره کرد.

ایربگ یا کیسه هوا چیست؟

در سال‌های نه‌چندان دور کمربندهای ایمنی تنها تجهیزات ایمنی مورد استفاده در خودروها بودند؛ ولی با توجه به اهمیت وافر ایمنی و رقابت سنگینی که بین کمپانی‌های مختلف خودروسازی وجود دارد؛ تجهیزات پیشرفته‌تری روانه بازار شد. کیسه‌ هوا یکی از این تجهیزاتی است که مهم‌ترین پیشرفت پس از کمربند ایمنی محسوب می‌شود. در فاصله بسیار کوتاهی بعد از تصادف، کیسه هوا پر از هوای فشرده شده و همانند بالشی بین بدن سرنشین و بدنه خودرو قرار گرفته و مانع از آسیب دیدن بدن می‌شود. کیسه هوا را می‌توان به‌عنوان مکمل کمربند ایمنی در نظر گرفت؛ چراکه کمربند درواقع سرنشین را در موقعیت خود نگاه داشته و کیسه هوا نیز مانعی را برای حرکات احتمالی اعضای بدن به وجود می‌آورد و در نتیجه آسیب‌ها کمتر می‌شوند.

کیسه‌هوا یکی از سیستم‌های ایمنی غیرفعال در خودروها است که برای اولین بار توسط جنرال موتورز و در سال 1973 روی شورولت Impalas نصب شد؛ اما اولین خودروی مجهز به کیسه‌هوا که به مردم عادی نیز فروخته شد، Oldsmobile Toronado بود که در سال 1974 روانه بازار شد.

شاید برای شما هم این سوال ایجاد شده باشد که گاز داخل ایربگ چیست؟ در داخل کیسه هوا سه ماده اولیه وجود دارد که شامل NaN3، KNO3 و SiO2. طی واکنش‌های انجام شده بین این سه ماده اولیه یک کریستال با فرمول Na2K2SiO4 ایجاد می‌شود. در نتیجه طبق قانون گازهای ایده‌آل به‌وسیله 130 گرم NaN3، هفتاد لیتر گاز نیتروژن در کیسه‌های هوا تولید می‌شود.

از آن روز تاکنون، پیشرفت‌های زیادی در این حوزه رخ داده است و می‌توان گفت در حال حاضر تمامی خودروهای تولیدی بازار مجهز به کیسه‌هوا هستند. این کیسه‌، هنگام تصادف پر از گاز شده و مانع از آسیب به سرنشینان می‌شود. توجه داشته باشید که سنسور Air Bag در خودروهای مختلف در بخش‌های مختلف تعبیه شده است.

نحوه عملکرد ایربگ یا کیسه هوا

آیا می‌دانید ایربگ خودرو چگونه کار می‌کند؟ نحوه کار Air Bag خود در ادامه مورد بررسی قرار گرفته است. عملکرد کیسه‌هوا خودرو را می‌توان در 7 مرحله و به صورت زیر خلاصه کرد:

• زمانی که تصادفی رخ می‌دهد سرعت خودرو به‌شدت و به‌صورت ناگهانی کاهش می‌یابد و درواقع، خودرو شتاب منفی می‌گیرد.
• شتاب‌سنج تعبیه‌شده که یک چیپ الکترونیکی است، تغییرات سرعت و مقدار شتاب را اندازه‌گیری می‌کند.
• چنان‌چه شتاب کاهش سرعت به اندازه کافی زیاد باشد، شتاب‌سنج مدار کیسه هوا را تحریک می‌کند. لازم به ذکر است که ترمزگیری‌های معمولی، شتاب منفی کافی جهت عمل ایربگ را تولید نمی‌کند.
• با تحریک مدار کیسه هوا، جریانی از المنت حرارتی مدار عبور می‌کند. 
• گرمای تولیدشده، باعث ایجاد جرقه در مواد شیمیایی می‌شود.
• با ایجاد جرقه، مواد شیمیایی موجود می‌سوزد؛ گاز کیسه هوا عمدتا نیتروژن و آرگون است.
• زمانی که راننده کیسه‌هوا را در آغوش می‌گیرد، کیسه‌هوا کم‌کم از طریق سوراخ‌های کوچکی که روی آن قرار دارند، تخلیه می‌شود. باید توجه داشت که کیسه هوا باید قبل از توقف خودرو تخلیه شود؛ درغیراین‌صورت، می‌تواند منجر به خفگی نیز بشود.

تمامی مراحل فوق، در مدت زمان بسیار کوتاهی اتفاق میفتد و مانع از آسیب بیشتر به راننده و سایر سرنشینان می‌شود.

اجزای ایربگ

قطعات ایربگ خودرو از 4 ثسمت اصلی تشکیل شده‌اند که در ادامه مورد بررسی قرار خواهیم داد.

• کیسه‌هوا: یک کیسه پلیمری است که در محل مناسب نصب و هنگام تصادف پر از هوای فشرده می‌شود.
• سنسور: فرمان پرشدن کیسه‌هوا توسط این سنسورها صادر می‌شود‌. سنسورها بر اساس اندازه‌گیری نیروی وارده یا شتاب منفی طراحی می‌شوند و هنگام تصادف، دستور پرشدن را صادر می‌کنند.
  • • پرکننده: سیستم پرکننده که دراصطلاح به سیستم انفجار ایربگ نیز معروف است، منجر به واکنش بین آزید سدیم و نیترات سدیم می‌شود که درنتیجه واکنش کیسه هوای خودرو، گاز لازم جهت پرکردن Air Bag تولید خواهد شد. شایان ذکر است که کیسه‌هوا در چشم‌برهم‌زدنی پر می‌شود؛ چراکه سرعت پرشدن آن، حدود 322 کیلومتر بر ساعت است.
    • سایر تجهیزات: از دیگر تجهیزات کیسه‌هوا، می‌توان به چراغ هشداردهنده، سیستم کنترل و… اشاره کرد.

انواع ایربگ

در گذشته، ایربگ‌ها محدود به جلوی خودرو و زیر داشبورد آن‌ بودند؛ اما با پیشرفت‌های انجام‌گرفته، آنها از نظر جایگاه و فرم به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که در ادامه با انواع آن آشنا خواهیم شد.

کیسه‌هوای جلو (شاگرد و راننده)، پرده‌ای، جانبی، کمربندی ایمنی، سر، بین صندلی‌ها، سرنشینان عقب، زانوها، عابر پیاده، 

کیسه‌های هوای جلو، تقریبا به‌صورت استاندارد در تمامی خودروهای تولیدی فعلی وجود دارند؛ اما سایر کیسه‌ها، به‌عنوان آپشن و مزایای رقابتی خودروها نسبت به هم محسوب می‌شوند و کمپانی‌های سازنده تلاش می‌کنند که با افزودن ایربگ‌های مختلف و سایر تجهیزات ایمنی، خودرویی با سطح ایمنی بالا ارائه دهند. توجه داشته باشید که اگر Air Bag دچار مشکل شده اقدامات لازم برای تعمیر یا تعویض آن را انجام دهید؛ به‌خصوص تعمیر ایربگ بعد از تصادف را جدی بگیرید زیرا کیسه هوا باعث افزایش سطح ایمنی خودرو می‌شود.

تشخیص محل کیسه‌هوا یا ایربگ

شاید برای شما هم این سوال ایجاد شده باشد که سنسور ایربگ کجاست؟ کیسه‌های هوای جلو، عمدتا روی فرمان و داشبورد جانمایی می‌شوند؛ اما مشاهده کلمات زیر، نشان‌گر وجود کیسه هوا در آن قسمت از خودرو است:

(SRP (Supplemental Restraint and Protection

(SRS (Supplemental Restraint System

(SIR (Supplemental Inflatable Restraint system

ناگفته نماند که عمدتا این کلمات مخفف‌ با کلمه Airbag نیز دنبال می‌شوند یا شاید صرفا کلمه Airbag در محل مذکور نوشته شده باشد.

فعال کردن ایربگ یا کیسه هوا

پس از تحقیقات فراوان در مورد مزایا و معایب ایربگ‌ها، موسسه آمریکایی NHTSA (اداره ملی ایمنی بزرگراه های آمریکا) در سال 1997 قانونی را تصویب کرد که طی آن سازندگان مجاز شدند که از کیسه‌های هوا با قدرت 20 تا 35 درصد کمتر استفاده کرده و همچنین کلیدهایی را جهت فعال و غیرفعال کردن کیسه هوا در خودرو تعبیه کنند. این کلیدها باید به نحوی طراحی شوند که وضعیت فعال/غیرفعال بودن Air Bag را نشان دهند.

این کلید بسته به نوع و مدل خودرو در قسمت‌های مختلفی تعبیه می‌شود، اما معمولا کلید Air Bag شاگرد در بخش بغل در شاگرد و برای راننده نیز در زیر فرمان یا در کنسول کنار ترمز دستی قرار دارد. این کلیدها به صورت دوحالته بوده که می‌توانید یکی از حالت‌های فعال یا غیرفعال کردن آن را انتخاب کنید.

با وجود تمام مزایایی که ایربگ‌ها دارند، گاهی خود آنها بر میزان آسیب‌ها افزوده و حتی می‌توانند منجر به مرگ نیز شوند.از جمله خطرات باز شدن آن این موضوع است که با باز شدن Air Bag خودرو فشار و نیروی بسیار زیادی را به بدن سرنشینان وارد می‌کنند که شاید افراد بزرگسال تحمل این ضربه‌ها را داشته باشند، اما برای کودکان می‌تواند بسیار خطرآفرین باشد. این آسیب‌ها به‌خصوص زمانی‌که کودکان کمربند ایمنی خود را نبندند یا فاصله بین صندلی تا کیسه هوا را کم کرده‌ باشند به‌شدت افزایش می‌یابد. از همین‌رو توصیه می‌شود که کودکان زیر 12 سال در صندلی عقب نشسته و حتما از کمربند ایمنی نیز استفاده کنند. با این وجود راهکار دیگری نیز برای کاهش این صدمات وجود دارد و آن هم غیرفعال کردن ایربگ است.

غیرفعال‌کردن کیسه‌هوا

حال سوال این است که چنان‌چه خودرویی فاقد کلید ایربگ باشد، چگونه این غیرفعال‌سازی انجام می‌گیرد؟ برای این کار، می‌توانید مراحل زیر را با دقت انجام دهید:

• سیم قطب منفی باتری را باز کنید و به ‌مدت حداقل 15 دقیقه هیچ کاری انجام ندهید. از آن قسمت، مدار ایربگ توسط سیگنال الکتریکی تحریک می‎‌شود؛ در صورت بازنکردن قطب منفی و هرگونه اشتباه در انجام این کار، احتمال تحریک و عمل Air Bag وجود دارد. هم‌چنین جهت تخلیه مدار، این 15 دقیقه ضروری است؛ درغیراین‌صورت، احتمال برق‌گرفتگی وجود دارد.
• فیوز مربوط به ایربگ را از جعبه‌فیوز خارج کنید. برای تشخیص فیوز مربوط به آن، به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنید.
• کاور داشبورد را به‌آرامی خارج کنید.

• سیم مربوط به Air Bag سرنشینان، عمدتا زردرنگ است؛ ولی جهت اطمینان، دفترچه راهنما را مطالعه و سیم مربوطه را قطع کنید.
• پنل مربوط به فرمان را خارج کنید. دراین‎صورت، سیم‌بندی‌ها و مدارهای زیر آن را مشاهده خواهید کرد که باید سیم مربوط به Air Bag راننده را قطع کنید.

با طی مراحل فوق، ایربگ‌های راننده و سرنشین جلو غیرفعال می‌شوند. هرچند این امر اصلا توصیه نمی‎شود؛ چراکه می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری را در پی داشته باشد. سیستم کیسه هوا سمند را در شکل زیر مشاهده می‌کنید.

دفترچه راهنما خودرو، بهترین مرجع برای اطلاع از محل دقیق ایربگ در خودرو

تا این قسمت از مقاله با نقش ایربگ در خودرو آشنا شدید و به اهمیت آن در خودرو برای افزایش ایمنی پی بردید. پس اگر با باز نشدن Air Bag در خودرو یا مشکلاتی از این قبیل مواجه شدید، تعمیرات آن را جدی بگیرید. برای اطلاع از قرارگیری محل دقیق آن و نحوه فعال یا غیرفعال کردن آن دفترچه راهنمای خودرویتان را به‌دقت مطالعه کنید تا در موارد لزوم از این امکان استفاده کرده و مانع از آسیب به عزیزان خود شوید. 

به‌عنوان مثال در خودروی دنا اگر در شاگرد را باز کنید، کلید فعال/غیرفعال کردن Air Bag نمایان شده و شما می‌توانید با چرخاندن کلید به سمت راست و چپ، آن را فعال یا غیرفعال کنید.

سوالات متداول فعال و غیرفعال کردن ایربگ

در قسمت انتهایی مقاله برخی از سوالات مطرح شده در رابطه با کلید ایربگ را پاسخ خواهیم داد. اگر در این زمینه سوال و یا اطلاعاتی دارید از طریق کامنت با ما و دیگر دوستان به اشتراک بگذارید.