امروزه آلودگی هوا به یک معضل جهانی تبدیل شده و به‌تدریج، رنگ آبی آسمان کلان‌شهرهای جهان را به سوی تاریکی متمایل ساخته است.
در این میان، شهروندان و موجودات زنده ساکن در این بخش‌ها، بیشترین مضرات جانی را از آلودگی هوا دریافت خواهند کرد و سالانه شمار زیادی از شهرنشینان به دلیل این معضل رو به افزایش، جان خود را از دست می‌دهند. هم‌چنین بروز انواع سرطان‌ها و بیماری‌های تنفسی، از دیگر پیامدهای منفی آلودگی هوا به شمار می‌رود.
همان‌طور که اطلاع دارید، خودروهای بنزینی یکی از مهمترین منابع آلوده‌کننده هوا هستند که با انتشار گازهای سمی در جو، موجب هرچه سیاه‌ترشدن رنگ آسمان شهرها می‌شوند. سال‌ها قبل با مشاهده این پدیده، سازمان‌های محیط‌زیستی به فکر چاره‌جویی افتادند و راه‌حل این مسئله را در استفاده از مبدل کاتالیست در سر راه اگزوز خودروها یافتند.
اهمیت چنین قطعه‌ای، ما را بر این داشته تا در این مقاله، به بررسی دلایل استفاده از کاتالیست اگزوز در خودروها بپردازیم؛ بنابراین اگر علاقه‌مند هستید اطلاعات بیشتری در مورد کاتالیست یا همان کاتالیزور به دست آورید، در ادامه با ما همراه باشید.
مبدل کاتالیست اگزوز و دلایل استفاده از آن
مبدل کاتالیست یا کاتالیزور، همانند یک فیلتر در سر راه گازهای خروجی از اگزوز قرار می‌گیرد و مواد تشکیل‌دهنده آن، به‌واسطه واکنش‌هایی که با هیدروکربن‌های نسوخته خروجی از اگزوز برقرار خواهند کرد، این مواد مضر را به آب و دیاکسیدکربن تبدیل می‌کنند. علاوه‌براین، گاز مونوکسیدکربن و اکسیدهای ازت نیز حین عبور از مبدل کاتالیست، به گازهای کم‌خطر کربن‌دی‌اکسید و ازت تبدیل می‌شوند.
بدین ترتیب، میزان آلایندگی خودروهای احتراقی تا حدود ۹۰ درصد کاهش می‌یابد و شهروندان می‌توانند راحت‌تر از قبل در هوای شهرها و مناطق پرجمعیت تنفس و زندگی کنند. در کشور ما نیز از سال ۱۳۸۱، استفاده از این وسیله زیست‌محیطی اجباری شد و بدین ترتیب، از ورود سطح وسیعی از آلاینده‌ها به هوای شهرها و ریه افراد ساکن در این مناطق ممانعت به عمل آمد.
بخش‌های تشکیل‌دهنده کاتالیزور خودرو
مبدل‌های کاتالیستی، معمولا از سه بخش مهم تشکیل شده‌اند که شامل هسته، لایه اکسیدی و ماده کاتالیست است.
هسته کاتالیست
این هسته، معمولا از جنس سرامیک مونولیتی با ساختار لانه زنبوری است و همراه با سایر بخش‌ها، درون یک قاب فلزی جای‌گذاری میشود.
لایه اکسیدی
ماده کاتالیست در این لایه نگه‌داری شده و به طور معمول، از جنس دی‌اکسید تیتانیوم، اکسید آلومینیوم، دی‌اکسید سیلیکون یا ترکیبی از سیلیکا و آلومینا ساخته میشود.
ماده کاتالیست
این ماده مهمترین بخش سیستم کاتالیزور خودرو را تشکیل می‌دهد و به دلیل وجود عناصر گران‌قیمت در آن نظیر پالادیوم، رادیوم، پلاتین، طلا و کادمیوم، به افزایش هزینه تولید کاتالیزور منجر میشود. البته کاتالیزورهای ارزان‌قیمت‌تر، فاقد یک یا چند عنصر گران‌بهای یادشده خواهند بود که بر همین اساس، از میزان دقت و کارایی و قیمت آن‌ها نیز کاسته خواهد شد.
انواع مبدل کاتالیست خودرو
کاتالیزور اگزوز معمولا در قالب انواع دوگانه یا سه‌گانه تولید میشود. مبدل‌های دوگانه به طور عمده در موتورهای گازوئیلی به منظور کاهش انتشار مونوکسیدکربن و هیدروکربن‌های نسوخته مورد استفاده قرار می‌گیرند. بر این اساس، گاز مونوکسیدکربن و هیدروکربن‌های نسوخته پس از عبور از درون کاتالیزور، به‌صورت گاز دیاکسیدکربن و آب از اگزوز خودرو خارج خواهند شد.
در مبدل‌های سه‌گانه، علاوه بر دو مورد فوق، اکسیدهای نیتروژن نیز که جزو آلاینده‌های سمی و خطرناک به شمار می‌روند، پس از عبور از درون کاتالیزور به اکسیژن و گاز ازت، یعنی عناصر اصلی تشکیل‌دهنده هوای محیط تبدیل می‌شوند و بدین ترتیب، یکی از مهمترین منابع آلوده‌کننده هوا اثر منفی خود را به طور کامل از دست خواهد داد.
نتیجه‌گیری
کاتالیزور خودرو، نقش مهمی در کاهش آلایندگی وسایل نقلیه بنزینی و دیزلی دارد؛ اما به دلیل قیمت بالا، معمولا در موعدهای مقرر تعویض نمیشود و همین مسئله نیز موجب افزایش آلایندگی خودروهای کارکرده داخلی شده است. البته با توجه به گرانی بیش از حد این قطعه و هم‌چنین عدم کارکرد مناسب انواع غیراستاندارد موجود در بازار، مالکان تمایل چندانی به تعویض و جایگزینی آن ندارند.
به نظر می‌رسد سازمان‌های مربوطه باید در این حوزه وارد عمل شوند و در ارائه کاتالیزورهای ارزان‌قیمت و استاندارد به دارندگان خودروهای کارکرده یاری رسانند تا بدین ترتیب، اثرات مخرب آلودگی هوا بر سلامت جامعه تا حد امکان کاهش یابد.
بیشتر بخوانید
- خودروی بنزینی بهتر است یا دوگانه سوز؟
- ۷ نشانه وجود آب در باک بنزین
- نشتی بنزین و دلایل سوراخ شدن باک
- تشخیص خرابی سنسور دریچه گاز و دلایل آن
- خام سوزی خودرو و دلایل آن چیست؟
- رنگ دود اگزوز نشانه چیست؟
باسلام
کاتالیزورها نقش بسزایی در جلوگیری آلودگی محیط زیست دارد ولی بدلیل گرانی بیش از حد زمانی که این قطعه در خودرو خراب یا کارآیی ان کم میشود صاحب وسیله هیچ رغبتی برای تعمیر یا تعویض آن ندارد پیشنهاد می شود در صورت امکان دولت و سازمان محیط زیست در این قضیه ورود پیدا کرده و باکاهش قیمت وبا حمایت از تولید کننده و وارد کننده نقش بسزایی در جلو گیری از آلودگی محیط زیست داشته باشد.
کاتالیست یا کاتکوس