با روی‌کارآمدن دولت ترامپ و حتی مدت‌ها قبل از خروج آمریکا از برجام، بسیاری از شرکای تجاری صنایع خرد و کلان کشور بار سفر بستند و با پشت‌پازدن به تمام تعهدات خود از ایران رفتند. در این میان، خداحافظی شرکت‌های اروپایی از صنعت و بازار خودرو بازتاب بیشتری داشت؛ چراکه از همان ابتدا می‌دانستند که ترامپ روی خوشی به همکاری غربی‌ها با ایران نشان نخواهد داد. اکنون با آغازبه‌کار رئیس‌جمهوری جدید این کشور، گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر بازگشت برندهای اروپایی مطرح شده است.
15 مرداد سال 97، دونالد ترامپ تحریم‌های شدیدی را علیه ایران وضع کرد. صنعت خودروسازی یکی از بندهای این تحریم‌های گسترده بود. این اتفاق پای بسیاری از برندهای مطرح دنیا را از بازار قطع کرد. اگرچه واردات خودرو از تیرماه همان سال ممنوع شده بود، ولی شرکای تجاری در حوزه مونتاژ مانند نیسان، مزدا، هیوندای، رنو، پژو و سیتروئن فعالیت خود را از ترس جرائم سنگین آمریکا به‌طور کامل معلق کردند و بازار خودرو را به بحرانی بزرگ کشاندند.
تحریم‌های آمریکا درست در بزنگاه یک رویداد بزرگ تاریخی در صنعت خودروی کشور حادث شد. ایران در حالی مذاکرات با فولکس واگن را برای تولید محصولات بزرگ‌ترین خودروساز اروپا به سرانجام رسانده بود که ناگهان همه‌چیز در چشم‌برهم‌زدنی، به هوا رفت. از سوی دیگر، تأسیس شرکت جوینت ونچور (سرمایه‌گذاری مشترک) سایپا-سیتروئن نیز گام جدیدی در همکاری طرف ایرانی و فرانسوی به حساب می‌آمد که این فعالیت نیز فرصت چندانی برای عرض‌اندام به دست نیاورد.
نکته عجیب آن است که تنها خودروسازان اروپایی نبودند که تمایلی برای ادامه همکاری با شرکای داخلی نداشتند؛بلکه برخی از شرکت‌های چینی مانند برلیانس و جیلی نیز که روابط گسترده مالی با آمریکا داشتند، از ادامه همکاری سر باز زدند.
احتمال اول: بازگشت رنو و نیسان
شاید روی کاغذ بازگشت رنو و نیسان (اتحاد قدیمی فرانسه و ژاپن) شدنی‌تر به نظر بیاید؛ ولی بزرگ‌ترین چالش پیش روی این اتفاق مسائل داخلی این دو شرکت است. رنو-نیسان که چندی پیش سومین عضو یعنی میتسوبیشی را به اتحاد خود راه داد، بعد از دستگیری و برگزاری دادگاه مدیرعامل جنجالی‌شان «کارلوس گوسن» و سپس فرار عجیب او، به مشکل برخوردند. میتسوبیشی نیامده این اتحاد را ترک کرد و از طرفی، بین دو شریک فرانسوی و ژاپنی نیز اختلافات گسترده‌ای شکل گرفت. رنو در ایران فعالیت وارداتی خود را توسط شرکت «نگین خودرو» پیش می‌برد و در بحث تولید نیز با سرمایه‌گذاری در شرکت رنو-پارس ورود کرده بود.
این تنها بخشی از مشکلات رنو است. در گزارش عملکرد سه ماهه سال 2019 رنو، درآمد این شرکت به ۱۲ میلیارد و ۵۲۷ میلیون یورو رسید که در مقایسه با ۱۳ میلیارد و ۱۵۵ میلیون یورو مدت مشابه سال قبل، کاهشی نزدیک به ۴.۸ درصد را نشان می‌داد. در این گزارش، خروج از ایران به‌عنوان بخشی از دلایل این کاهش شدید فروش عنوان شده بود.
اگرچه شرایط برای نیسان به‌مراتب معقول‌تر است، ولی ازآن‌جایی‌که این شرکت نسبت به تعهدات خودرو در اتحاد با رنو وابسته است، اختیار چندانی را برای بازی در این زمین ندارد. از سوی دیگر، اقبال نیسان در بازار آمریکا چندین و چند برابر بیشتر از رنو است و طبیعتاً، ژاپنی‌ها در تلاش هستند تا دستشان از بازار پرسود فعلی کوتاه نشود.
احتمال دوم: پژو و سیتروئن
پرونده بازگشت پژو و سیتروئن به ایران کمی پیچیده‌تر است؛ چراکه هلدینگ PSA (شامل پژو، سیتروئن، واکسهال و اوپل) با هلدینگ FCA (شامل شرکت‌های اصلی و زیرمجموعه فیات و کرایسلر) موسوم به «استلانتیس» شکل گرفته است. ازآن‌جایی‌که بخش قابل‌توجهی از این اتحاد را شرکت‌های آمریکایی تشکیل می‌دهند و بخش دیگر شرکت‌های اروپایی هستند که در بازار آمریکا فروش خوبی دارند، فعالیت مجدد پژو و سیتروئن به‌عنوان یکی از اعضای این مجموعه با تردیدهایی روبه‌رو شده است.
پژو به‌عنوان قدیمی‌ترین شریک تجاری صنعت خودرو کشور شناخته میشود. از سوی دیگر، سیتروئن هم که اساساً مؤسس شرکت سایپا بوده است و اشتیاق فراوانی برای حضور مجدد در بازار کشور را دارد؛ ولی همه‌چیز به آینده فضای سیاسی بین دو کشور برمی‌گردد.
احتمال سوم: بازگشت فولکس واگن
بزرگ‌ترین خودروساز اروپا در حالی گام‌های نهایی برای همکاری در پروسه تولید (توسط شرکت ماموت خودرو) در ایران را برمی‌داشت که تحریم‌ها از راه رسیدند. فولکس واگن که در فاز واردات تنها با سه محصول پاسات، تیگوان و گلف با درخششی چشم‌گیر در بازار ظاهر شد، اطمینان داشت که در حوزه تولید خودروهای شهری مقرون‌به‌صرفه می‌تواند ایران را تبدیل به هاب خاورمیانه کند. این آلمانی حدود سه سال از بازار ایران دور افتاد؛ ولی اکنون اطلاعاتی در دست است که نشان می‌دهد احتمال بازگشت وجود دارد.
گفته میشود مذاکرات دو طرف پس از مدت‌ها وقفه بار دیگر آغاز شده است. اگرچه روند فعلی مراحل اولیه را پشت سر می‌گذارد، ولی این انتظار می‌رود تا با بازگشت آمریکا به برجام، فولکس واگن بار دیگر وارد بازار جذاب ایران شود. ازآن‌جایی‌که حتی بازگشت آمریکا به برجام به‌سرعت منجر به عادی‌سازی روابط اقتصادی ایران و غرب نمی‌شود، دو طرف برای کاهش این زمان در ترکیه مشغول مذاکره هستند.
احتمال چهارم: حضور فیات
با تمام گمانه‌زنی‌ها مبنی بر مشکلات ورود فیات به ایران، با توجه به حضور در اتحاد استلانتیس (فیات-کرایسلر و پژو-سیتروئن) این روزها شرکتی به اسم «پارسیان موتور» اقدام به فروش ون دوکات از این برند ایتالیایی کرده است. اقدامی که می‌تواند تمام معادلات پیش رو را بر هم بزند. فارغ از قیمت و شرایط عرضه، داخلی‌سازی این خودرو در شرایط بحرانی صنعت خودرو می‌تواند سیگنال مثبتی را از حضور یکی از قدیمی‌ترین خودروسازان اروپا بدهد.
شنیده‌ها حاکی از آن است که پروژه بعدی این شرکت، تولید هاچ‌بک فانتزی فیات 500 و سدان تیپو در ایران خواهد بود. فیات 500 خودرویی بود که پیش از این، به‌صورت وارداتی به دست مشتریان می‌رسید. البته حضور فیات در ایران، اتفاق چندان جدیدی نیست؛ زیرا حدود یک دهه پیش شرکت «تاپکو» با عرضه تک محصولی به اسم Siena، اولین تجربه ایرانی‌ها را با نسخه مونتاژی این برند ایتالیایی محقق کرد.
پرده آخر: اما و اگرها
همان‌طورکه گفته شد، تمام این احتمالات در صورتی رنگ واقعیت به خود می‌گیرند که فضای تنش‌آلود بین ایران و آمریکا، دستخوش تغییراتی اساسی شود. تعاملات اقتصادی، تنها بخشی از توافق احتمالی بین دو طرف خواهد بود. در حال حاضر، اختلافات سیاسی گزینه اول مناقشات تلقی میشود.
بنابراین برای بازگشت مجدد کمپانی‌های خودروسازی اروپایی به بازار کشورمان، تنها باید به ازسرگیری روابط بین ایران و آمریکا امیدوار بود.
بیشتر بخوانید
