سیستم تعلیق خودرو چیست و چه وظایفی دارد؟

کیفیت سیستم تعلیق خودرو یکی از فاکتورهای کلیدی در آسایش و راحتی سرنشینان ماشین است. ضربه‌هایی که در طول حرکت خودرو در معابر به آن وارد می‌شوند، توسط سیستم تعلیق ماشین تا حدی مهار می‌شوند. علاوه بر آن، سیستم تعلیق در امنیت خودرو هم نقش حیانی را ایفا می‌کند. در مطلب حاضر به‌مهم‌ترین سوالات پیرامون سیستم تعلیق خودرو پاسخ خواهیم داد.

سیستم تعلیق خودرو چیست؟

سیستم تعلیق خودرو مسئولیت مهار تکانه‌ها و ارتعاشات ناشی از حرکت ماشین در معابر را بر عهده دارد. اگر سیستم تعلیق در خودرو وجود نداشته باشد، تمام تکانه‌های ناشی از ناهمواری سطح معابر به‌صورت مستقیم به بدنه ماشین انتقال پیدا می‌کند. منظور از بدنه ماشین هم شاسی، اتاق خودرو تمام متعلقات مربوط به آن‌ها است. البته باید به این نکته اشاره کنیم که سیستم تعلیق ماشین معمولا تمام تکانه‌های وارده را خنثی نمی‌کند. بلکه از شدت آن‌ها می‌کاهد. بسته به‌نوع سیستم تعلیق و همچنین مشخصات اجزای آن، عملکرد سیستم تعلیق ماشین‌های مختلف با یکدیگر تفاوت دارد.

وظیفه سیستم تعلیق ماشین تنها در مهار تکانه‌ها و ارتعاشات حین رانندگی خلاصه نمی‌شود. سیستم تعلیق به‌نوعی نقش رابط بین ماشین و سطح معابر را ایفا می‌کند. به‌همین دلیل، سیستم تعلیق در میزان هدایت‌پذیری و کنترل خودرو هم نقش مستقیم ایفا می‌کند. وزن خودرو روی سیستم تعلیق قرار می‌گیرد. این سیستم باید به‌گونه‌ای طراحی شود که هندسه فرمان و موقعیت چرخ‌های خودرو را در وضعیت پایدار حفظ کند. همچنین سیستم تعلیق، تماس دائمی چرخ‌ها با سطح معابر را تضمین می‌کند. اگر سیستم تعلیق به‌درستی کار نکند، پایداری و تعادل خودرو با مشکل جدی روبه‌رو می‌شود و راننده برای هدایت ماشین کار سختی خواهد داشت.

اجزای سیستم تعلیق خودرو

برای اینجا بدانید سیستم تعلیق خودرو چگونه کار میکند، باید با اجزای آن آشنایی پیدا کنید. سیستم تعلیق خودرو از چند جزء تشکیل می‌شود که در اینجا به‌معرفی هر یک از آن‌ها می‌پردازیم.

1. فنر

فنر وظیفه جذب تکانه‌های ضربات وارد شده به سیستم تعلیق را بر عهده دارد. در عین حال، وقتی در یک مسیر با پستی و بلندی‌های غیرعاد حرکت می‌کنید، عملکرد فنرهای سیستم تعلیق باعث می‌شود که چرخ‌ها همچنان روی سطح جاده قرار بگیرند و به‌حرکت خود ادامه دهند.

نکته مهمی که باید در نظر داشته باشید این است که در انواع سیستم تعلیق خودرو از فنرها با مدل‌های گوناگون استفاده می‌شود که برخی از رایج‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• فنر شمشی

فنرهای شمشی امروزه کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. این دسته از فنرها بیشتر در خودروهایی مانند پیکان و پاترول مشاهده می‌شدند. فنر شمشی از بالاترین سطح استحکام در بین انواع فنرهای سیستم تعلیق خودرو برخوردار است و به‌همین دلیل، تحمل وزن آن هم از بقیه بیشتر است. در عین حال، وزن بالا و ابعاد بزرگ باعث شده که در سال‌های اخیر، خودروسازان کمتر از فنر شمشی استفاده کنند.

• فنر تیغه‌ای

فنر تیغه‌ای از روی هم قرار گرفتن چند تیغه فولادی باخاصیت پیچشی ساخته می‌شود. این فنر در یک لوله محافظ قرار می‌گیرد که فضای داخل آن با گریس پر می‌شود. روان‌کاری ایده‌آل این فنر منجر به افزایش قابل توجه عمر آن می‌شود. البته پیچیدگی‌های تولید و هزینه تمام شده بالای فنرهای تیغه‌ای هم باعث شده تا در سال‌های اخیر، کمتر استفاده شوند.

• فنر لول

فنر سیستم تعلیق خودروهای ایرانی معمولا از نوع لول یا مارپیچ است. این فنر در دو بخش عقب و جلوی سیستم تعلیق خودرو قابل استفاده است. وزن سبک و قابلیت نصب در فاصله بیشتر نسبت به فنر دیگر دلیل اصلی استقبال خودروسازان از فنر لول است. همچنین تجربه نشان می‌دهد که به‌کارگیری فنر لول در ایجاد تعادل بین دو ویژگی هدایت پذیری و کنترل پذیری خودرو نقش موثری ایفا می‌کند.

• فنر پیچشی

فنر پیچشی هم در بسیاری از خودروهای سواری نصب می‌شود. این فنر هم وزن سبکی دارد. ضمن اینکه امکان تنظیم ارتفاع این فنر هم به‌راحتی وجود دارد. این فنرها که از یک میله فولادی ساخته می‌شوند، قابلیت نصب به‌صورت عرضی و طولی را دارند. در برخی از خودروهای تولید داخل مانند پژو پارس، پژو 206، سمند و دنا شاهد استفاده از فنر پیچشی هستیم.

• فنر بادی

فنر بادی یک سیستم پنوماتیک است که از نیروی هوا برای تنظیم فشار استفاده می‌کند. این فنر در مقایسه با فنرهای پیچشی و لول از قیمت بالاتری برخوردار است. در عین حال، تجربه نشان می‌دهد که فنر بادی خیلی سریع خود را با شرایط بار و سرعت ماشین تطبیق می‌دهد. به‌همین دلیل، کیفیت شتاب‌گیری و ترمز‌گیری ماشین را هم تا حدی ارتقا می‌بخشد.

2. کمک فنر

کمک فنر نیز در کنار فنر، مسئولیت خنثی کردن تکانه‌ها و ارتعاشات ناشی از ضربات وارده به ماشین را بر عهده دارد. در مجاورت هر یک از چرخ‌های ماشین یک کمک فنر نصب می‌شود. کمک فنرها همواره به‌صورت موازی با فنر در سیستم تعلیق خودرو قرار می‌گیرند. کمک فنرها معمولا در اثر نیروی وارد شده، باز و بسته می‌شوند و به‌این‌ترتیب تکانه‌های وارد شده را دمپ می‌کنند.

کمک فنر مانع از چرخش خارج از مرکز لاستیک‌ها هنگام عبور از پستی و بلندی‌ها می‌شود. همچنین نقش تعیین‌کننده‌ای در جلوگیری از انحراف ماشین سر پیچ‌ها دارد. در مواقعی که با سرعت بالا، ترمز شدید می‌گیرید، این کمک فنر است که مانع از کله زدن ماشین می‌شود.

یک کمک فنر در حالت عادی از چند قطعه مانند ضربه‌گیر، میل کمک، پایه کمک، سوپاپ، توپی، پیستون و محفظه سیال تشکیل می‌شود که داخل آن با ماده سیال پر شده است. همچنین انواع کمک فنرهایی که در سیستم تعلیق ماشین نصب می‌شوند، عبارت‌اند از:

• کمک فنر هیدرولیکی یا روغنی
• کمک فنر تلسکوپی
• کمک فنر هیدرو استاتیکی
• کمک فنر بادی
• کمک فنر مغناطیسی
• کمک فنر اهرمی

3. لاستیک

شاید برای شما جالب باشد که لاستیک هم جزء سیستم تعلیق خودرو به‌شمار می‌رود. لاستیک در واقع نقطه اتصال سیستم تعلیق با سطح معابر است و به‌همین دلیل، پیش از فنرها و کمک فنرهای سیستم تعلیق، تکانه‌های سطح جاده در ابتدا به لاستیک‌ها وارد می‌شوند.

نقش لاستیک در هدایت‌پذیری و کنترل خودرو بسیار حیاتی است. در واقع میزان چسبندگی لاستیک با سطح جاده کمک می‌کند تا شما راحت‌تر هدایت ماشین را در دست بگیرید. ضمن اینکه پهنای لاستیک هم روی میزان کنترل‌پذیری و ترمزگیری ماشین تاثیر مستقیم دارد.

4. میل تعادل

مهم‌ترین جزء سیستم تعلیق خودرو برای حفظ تعادل و پایداری آن، میل تعادل است. این قطعه با نام می موج‌گیر هم شناخته می‌شود و عملکرد صحیح آن مانع از چپ شدن و انحراف خودرو به‌خصوص در پیچ‌های تند می‌شود. در دو سر میل تعادل، بوش قرار می‌گیرد. این میله فولادی، دو چرخ خودرو روی یک محور را به هم متصل می‌کند.

فرض کنید خودرو را به سمت راست هدایت می‌کنید. همزمان که چرخ‌‌ها به سمت راست می‌چرخند، میل تعادل تاب می‌خورد و به‌این‌ترتیب وزن ماشین را به سمت چپ منتقل می‌کند. این کار باعث حفظ تعادل خودرو هنگام تغییر مسیر می‌شود.

5. بوش

بوش‌ها در سیستم تعلیق خودرو نقش متصل کننده اجزای مختلف را بر عهده دارند. طراحی بوش‌ها به‌گونه‌ای است که حرکت دورانی داشته و ارتباط بین دو قطعه را با قابلیت پیچش فراهم می‌کنند. بوش‌ها بیش از هر قطعه دیگری در سیستم تعلیق خودرو در معرض خرابی قرار دارند. نشانه اصلی آسیب دیدن بوش‌ها نیز لرزش ماشین و ایجاد صدای غیرعادی هنگام عبور از ناهمواری‌های معابر است.

6. سیبک

سیبک یکی دیگر از اجزای سیستم تعلیق ماشین است که چرخ‌ها را به سیستم تعلیق متصل می‌کند. همچنین این قطعه از طرف دیگر به طبق‌ها در سیستم تعلیق متصل می‌شود. سیبک شبیه به یک گوی فلزی است که بازویی به آن متصل می‌شود. گوی فلزی درون یک محفظه قرار دارد که اطراف آن با لاستیک پوشانده می‌شود. گوی فلزی سیبک درون محفظه حرکت دورانی انجام می‌دهد. به‌این‌ترتیب امکان چرخیدن چرخ‌های ماشین فراهم می‌شود.

حتما اصطلاح نرم بودن سیستم تعلیق خودرو را شنیده‌اید. عملکرد سیبک در حرکت نرم خودرو نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای دارد. معمولا اگر هنگام عبور از دست‌انداز، خودرو به یک سمت کشیده می‌شود یا فرمان پس از چرخیدن به حالت اولیه باز نگردد، سیبک آسیب دیده است.

7. طبق

همان‌طور که اشاره کردیم، سیستم تعلیق خودرو به شاسی ماشین متصل می‌شود. طبق یک قطعه فولادی است که این اتصال را برقرار می‌کند. در واقع طبق با استفاده از بوش‌های محوری به شاسی و همچنین با اتصال به سیبک به سیستم تعلیق خودرو وصل می‌شود.

طبق‌ها در دو نوع کنترلی و جناغی تولید می‌شوند. طبق جناغی شبیه به حرف انگلیسی A است ولی طبق کنترلی ساختار یکپارچه دارد. دقت داشته باشید که بر اساس ساختمان سیستم تعلیق خودرو، تعداد طبق‌ها متغیر هستند.  

انواع سیستم تعلیق ماشین

انواع سیستم تعلیق ماشین را می‌توان از نظر استقلال، محرک بودن و کاربری به چند دسته تقسیم کرد. در مجموع مدل‌های مختلف سیستم تعلیق خودرو عبارت‌اند از:

• سیستم تعلیق مولتی لینک
• سیستم تعلیق مک فرسون
• سیستم تعلیق یکپارچه
• سیستم تعلیق نیمه مستقل
• سیستم تعلیق مستقل
• سیستم تعلیق بازویی
• سیستم تعلیق میله پیچشی
• سیستم تعلیق جناغی دوبل
• سیستم تعلیق طبق‌دار دوبل
• سیستم تعلیق چند اتصاله
• سیستم تعلیق هیدرولیکی
• سیستم تعلق الکترومغناطیسی

برای آشنایی بیشتر با هر یک از سیستم‌های تعلیق فوق، دعوت می‌کنیم مقاله “با انواع سیستم تعلیق خودرو آشنا شوید” را مطالعه کنید.

سیستم تعلیق خودروهای ایرانی

در این قسمت قصد داریم به بررسی سیستم تعلیق خودروهای ایرانی بپردازیم. در جدول زیر می‌توانید اطلاعات لازم درباره انواع سیستم تعلیق ماشین‌های ایرانی را مشاهده کنید.

کلام پایانی

در این مطلب بررسی کردیم که سیستم تعلیق خودرو یعنی چه و از چه اجزایی تشکیل می‌شود. توجه به سلامت سیستم تعلیق خودرو در کیفیت و ایمنی رانندگی نقش بسزایی دارد. حتما باید نسبت به علائم بروز مشکل در سیستم تعلیق مانند صدای کمک فنرها، کوبش بیش از حد خودرو حین عبور از ناهمواری‌ها و … حساس باشید و برای بررسی بیشتر به تعمیرگاه مراجعه کنید. فراموش نکنید که آسیب دیدن سیستم تعلیق ماشین، منجر به کاهش چشم‌گیر عمر سایر قطعات ماشین می‌شود.