تسمه پروانه چیست و چه زمانی باید تعویض شود؟

در این سری از مقالات  نکات آموزشی مجله خودرو همراه مکانیک به معرفی تسمه پروانه می پردازیم و  اطلاعاتی در خصوص زمان مناسب برای تعویض آن را برای شما شرح می دهیم. تقریبا تمامی رانندگان حداقل هفته‌ای یکی دو بار سراغ باک بنزین می‌روند ولیکن باتری تا حدود زیادی مظلوم واقع شده و رانندگان آنچنان که باید اطلاعات کافی در مورد آن ندارند.

آیا تا به‌حال اصلا به مکانیزم شارژ باتری فکر کرده‌اید؟ آیا می‌دانید دلیل خالی شدن باتری چیست و چرا به اندازه کافی شارژ نشده است؟ پس با مقاله تسمه پروانه چیست و چه زمانی باید تعویض شود با ما همراه  باشید.

دینام چیست؟

برای شروع مقاله تسمه پروانه چیست و چه زمانی باید تعویض شود از دینام خودرو شروع می‌کنیم. قطعا تا به حال به کرات نام دینام به گوشتان خورده است ولیکن وظیفه این تجهیزی که از قضا نقش خطیری نیز بر عهده دارد چیست؟ دینام که در اصطلاح به آن آلترناتور (Alternator) نیز گفته می‌شود در واقع یک ژنراتور برق جریان مستقیم (DC) بوده و وظیفه تبدیل انرژی مکانیکی به انرژی الکتریکی را بر عهده دارد. دینام به عنوان تجهیز تولید انرژی الکتریکی، منبع شارژ باتری بوده و هرگونه اختلال در عملکرد آن، شارژ ناکافی باتری را در پی خواهد داشت.

نحوه عملکرد دینام

جهت تولید انرژی الکتریکی در ژنراتورها، باید یک منبع توان مکانیکی وجود داشته باشد. به عنوان مثال منبع توان مکانیکی در ژنراتورهای نیروگاه‌ها، توربین‌های بخار هستند. احتمالا حدس زده‌اید که منبع توان مکانیکی در خودرو جهت به کار انداختن دینام، موتور خودرو است. دینام با استفاده از یک تسمه به موتور وصل شده و از این طریق، انرژی جنبشی لازم برای دینام را تامین می‌نماید. این تسمه تحت عنوان تسمه دینام، مشهور است.

تسمه چیست؟

تسمه (Belt) در حالت کلی یک حلقه از ماده‌ای انعطاف‌پذیر نظیر چرم، لاستیک، پلیمر و … است که جهت ارتباط بین دو شفت دوار استفاده شده و در واقع به نحوی پیوند مکانیکی بین دو شفت را به وجود می‌آورد. شایان ذکر است که تسمه‌ها یکی از رایج‌ترین و ارزان‌ترین روش‌های انتقال قدرت بین دو شفت هستند. امیدواریم تا به اینجای مقاله تسمه پروانه چیست و چه زمانی باید تعویض شود مورد توجه شما کاربران گرامی قرار گرفته باشد.

تسمه دینام

خودروهای با موتور احتراق دارای تسمه‌های متنوعی هستند که وظیفه این تسمه‌ها انتقال انرژی جنبشی تولیدی موتور به سایر قطعات و تجهیزات است. تسمه تایم و تسمه دینام را می‌توان مهم‌ترین تسمه‌های خودرو برشمرد که در خودروهای امروزی نیز فقط با همین دو تسمه سروکار داریم. تسمه دینام که با نام تسمه پروانه نیز شناخته می‌شود در ارتباط با موتور بوده و با روشن شدن موتور نیز شروع به کار نموده و دینام را به چرخش وادار می‌کند.

همانطور که در بالا بیان شد دینام نیز یک ژنراتور جریان مستقیم بوده و با دریافت انرژی جنبشی، برق DC تولید می‌نماید که این برق موجب شارژ باتری شده و در نتیجه انرژی الکتریکی مورد نیاز خودرو تامین می‌گردد. ذکر این نکته ضروری است که تسمه پروانه علاوه بر چرخاندن پروانه، تامین انرژی جنبشی دینام، انرژی تجهیزاتی مانند واتر پمپ، کمپرسور تهویه مطبوع و پمپ فرمان هیدرولیک را نیز تامین نموده و چرخش موتور را به این تجهیزات انتقال می‌دهد.

شکل ظاهری تسمه دینام

مقاله تسمه پروانه چیست و چه زمانی باید تعویض شود را با بررسی اشکال مختلف تسمه دینام ادامه می دهیم. تسمه‌ها در حالت کلی بر اساس شکل ظاهری خود به صورت ذیل تقسیم‌بندی می‌شوند:

• تسمه‌های تخت
• تسمه‎‌های گرد
• تسمه‌های V شکل
• تسمه‌های چند شیار
• تسمه‌های دندانه‌دار یا تایمینگ

تسمه دینام از نوع V شکل بوده و دلیل نامگذاری به V شکل نیز به خاطر شکل ظاهری آن است که همانند V انگلیسی است؛ از همین روی تسمه دینام را V-belt نیز می‌نامند.

علائم خرابی تسمه پروانه

با توجه به وظایف مهمی که تسمه پروانه در خودرو بر عهده دارد چنانچه این تسمه دچار خرابی شده و یا عملکرد آن مختل شود می‌توان انتظار داشت کیفیت رانندگی شما نیز به شدت تحت تاثیر قرار گیرد. در حالت کلی، موارد ذیل نشانه‌هایی هستند که باید تا حدی شما را حساس و کنجکاو نمایند.

• عدم شارژ کامل باتری
  گفتیم که دینام با دریافت انرژی جنبشی از طریق این تسمه، انرژی الکتریکی لازم جهت شارژ باتری را فراهم می‌نماید لذا هر گونه اختلال در عملکرد تسمه دینام، شارژ ناکافی باتری را در پی خواهد داشت. واضح است که این امر می‌تواند منجر به تخلیه زودتر باتری شده و مشکلات جدی را برای شما در پی داشته باشد. در این موارد، امکان روشن شدن چراغ باتری نیز وجود دارد که نشان از عدم شارژ آن دارد.

• بالا رفتن دمای موتور
  

  تسمه پروانه علاوه بر چرخاندن دینام، انرژی جنبشی واترپمپ و چند تجهیز دیگر را نیز تامین می‌نماید. حال اگر انرژی لازم واترپمپ تامین نشود گردش جریان آب به درستی انجام نشده و نتیجه آن بالا رفتن بیش از حد دمای موتور شده و به اصطلاح موتور جوش خواهد آورد.

• کاهش کنترل فرمان
  

  پمپ فرمان هیدرولیک دیگر تجهیزی است که وابستگی شدیدی به تسمه پروانه دارد و در صورت خرابی آن، کنترل راننده بر روی فرمان کاهش خواهد یافت.

• درست کار نکردن سیستم تهویه و کولر
  

  از آنجا که تسمه دینام چرخش لازم برای کمپرسور تهویه مطبوع را فراهم می‌نماید لذا خرابی تسمه دینام منجر به مختل شدن عملکرد سیستم تهویه نیز خواهد شد.

• صداهای غیر عادی
  

  صداهایی نظیر جیرجیر که از زیر کاپوت شنیده می‌شود می‌تواند ناشی از یک تسمه معیوب باشد.

زمان تعویض تسمه پروانه

در صورت مشاهده هر یک از موارد فوق، تسمه را بازدید نموده و در صورت وجود خرابی، آن را تعویض نمایید. با وجود آنکه هزینه تعویض آن، چندان زیاد نبوده و جزء قطعات ارزان‌قیمت خودرو است ولیکن عدم تعویض به موقع آن، می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری را در پی داشته باشد.

پس به هیچ وجه این موضوع را پشت گوش نیاندازید. مهم‌ترین نکته در مورد این تسمه‌ها، بازدیدها و سرویس‌های دوره‌ای منظم است چرا که هیچ دستورالعمل کلی برای تعویض این تسمه‌ها وجود نداشته و هیچ سازنده‌ای تا به حال بیان نکرده است که مثلا تسمه دینام هر چند هزار کیلومتر تعویض شود.

در خصوص تسمه دینام، توجه به ویژگی‌های ظاهری آن بسیار مهم بوده و شما با بازدیدهای چشمی نیز می‌توانید پی به خرابی آن ببرید. به عنوان مثال چرب شدن تسمه، وجود ترک روی تسمه، شکستگی یا پارگی تسمه، خوردگی تسمه، ظهور خاصیت کشسانی در تسمه و … می‌توانند حاکی از خرابی تسمه باشد.

خودتان هم می‌توانید آستین بالا بزنید

ذکر این نکته خالی از لطف نیست که شما خود نیز به تنهایی و بدون مراجعه به مکانیک نیز می‌توانید تسمه دینام را تعویض نمایید که در مقاله‌های آتی به نحوه تعویض تسمه دینام (پروانه) خواهیم پرداخت. امیدواریم مقاله تسمه پروانه چیست و چه زمانی باید تعویض شود مورد توجه شما قرار گرفته باشد و توانسته باشیم اطلاعات مناسبی در اختیار شما خوانندگان محترم اقرار داده باشیم.

مطالعه مقالات مرتبط زیر را از دست ندهید

• ترمز اضطراری خودرو
• تسمه تایم چیست و زمان مناسب برای تعویض آن چه زمانی است!!
• با نحوه کارکرد سیستم کنترل در سربالایی و سرازیری آشنا شوید
• سیستم سوخت رسانی انژکتور چگونه عمل می کند
• عملکرد دیفرانسیل خودرو چگونه است
• با انواع سیستم تعلیق خودرو آشنا شوید
• شاتون چیست، چه وظیفه‌ای در خودرو دارد و علائم خرابی آن چیست؟
• ماهک گیربکس
• تفاوت بنزین یورو 2 با یورو 4
• سیستم کنترل کشش چیست
• سیستم کنترل فشار باد تایر چیست
• مشکلات انژکتور خودرو را بیشتر بشناسید
• اهمیت بالانس چرخ ها در چیست