هنگام استارت زدن، اگر خودرو روشن نشود، معمولا اولین چیزی که ذهن هر راننده‌ای را به‌خود درگیر می‌کند، خرابی باتری ماشین است. سیستم برق ماشین است که توان لازم برای به‌جریان انداختن سوخت به‌سمت محفظه احتراق و همچنین جرقه زدن شمع‌ها را فراهم می‌کند. با توجه به اینکه هنگام استارت زدن دینام کار نمی‌کند، این باتری است که وظیفه تامین انرژی الکتریکی قطعات را بر عهده دارد. سوال اساسی این است که از کجا بفهمیم باتری ماشین خراب شده است یا خیر؟
در این مطلب قصد داریم به بررسی مهم‌ترین علائم و دلایل خرابی باتری خودرو بپردازیم. همچنین در پایان راه‌های جلوگیری از خراب شدن باتری ماشین را هم ذکر می‌کنیم. حتما تا پایان با ما همراه باشید.
انواع باتری ماشین
برای درک بهترن نشانه‌ها و دلایل خرابی باتری ماشین، لازم است که با انواع باتری آشنایی مختصری پیدا کنید. روی‌هم‌رفته انواع باتری‌های خودرو موجود در بازار را می‌توان به‌دو دسته تقسیم کرد:
- باتری اتمی یا خشک
- باتری اسیدی یا غیرخشک
باتری‌های اتمی قیمت بالاتری دارند و در عین حال طول عمر مفید آن‌ها نیز به‌مراتب بیشتر است. هر چند در هر دو باتری صفحات الکترولیت وجود دارند؛ اما در باتری‌های اسیدی این صفحات الکترولیت سربی درون ترکیب آب و اسید شناور هستند. این در حالی است که در باتری‌های اتمی خبری از ترکیب آب و اسید نیست و به‌همین دلیل به آن‌ها باتری خشک می‌گویند.
سطح آب اسید باتری‌های غیرخشک معمولا به‌مرور زمان کاهش پیدا می‌کند. راننده باید به‌صورت دوره‌ای باتری را سرویس کند تا مطمئن شود که سطح مایع در باتری برابر 10 میلی لیتر است. اگر سطح مایع کمتر از این میزان باشد، باید با اضافه کردن آب مقطر مشکل برطرف شود. این در حالی است که باتری اتمی نیاز به چنین مراقبت‌هایی ندارد.
یکی دیگر از مزایای باتری‌های اتمی، چشمی است که روی آن تعبیه شده و به‌رنگ‌های مختلف در می‌آید. در حالت عادی که باتری سالم است، این چشمی رنگ سبز را نشان می‌دهد. اگر به‌رنگ قهوه‌ای یا سیاه دربیاید، نشانه خالی شدن شارژ باتری است. همچنین در صورتی که به‌رنگ سفید در بیاید، باتری کاملا خراب شده است. باتری‌های اسیدی از چنین قابلیتی برای تست خرابی باتری خودرو برخوردار نیستند.
علت خراب شدن باتری ماشین چیست؟
مشکلاتی که برای باتری خودرو به وجود می‌آیند را می‌توان به دو دسته خالی شدن شارژ و خرابی تقسیم کرد. هر چند خالی شدن شارژ می‌تواند نشانه‌ای از خرابی باتری باشد؛ اما همواره این‌گونه نیست. مثلا خرابی دینام خودرو باعث میشود که باتری خیلی زود پس از روشن شدن ماشین خالی شود. این مشکل هر چند شارژ باتری را کاهش می‌دهد؛ اما در حالت عادی نشانه خرابی آن نیست. مهم‌ترین دلایل خرابی باتری ماشین عبارت‌اند از:
- روشن گذاشتن طولانی مدت سیستم‌های برقی خودرو
- استفاده از سیستم‌های صوتی نامتعارف در ماشین
- ضربه خوردن باتری
- تغییرات شدید دمای هوا
- انتخاب باتری با ظرفیت نامناسب
- مشکل در بست‌ها و پایه نگهدارنده باتری
- اتصال کوتاه در قطب‌های باتری
- باقی‌ماندن بخار اسید درون باتری
- نشت اسید باتری
لازم است برای روشن شدن دلایل خرابی باتری خودرو، هر یک از موارد فوق را جداگانه بررسی کنیم.
1. روشن گذاشتن طولانی مدت سیستم‌های برقی خودرو
سیستم‌های برقی خودرو مانند چراغ‌ها، ضبط، کولر و … انرژی مورد نیاز خود را به‌صورت مستقیم از باتری دریافت می‌کنند. طبیعی است که روشن گذاشتن طولانی مدت آن‌ها به‌خصوص کولر با دور تند، باعث میشود که فشار زیادی به باتری وارد شد. این موضوع فعل و انفعالات شیمیایی درون باتری را تشدید می‌کند و در نتیجه باعث آسیب دیدن آن میشود. حتما قبل از خاموش کردن ماشین، چراغ‌های خودرو را خاموش کنید.
2. استفاده از سیستم‌های صوتی نامتعارف در ماشین
در حالت عادی و استاندارد، سیستم‌های صوتی بار مصرف برق زیادی را به باتری ماشین تحمیل نمی‌کنند. این در حالی است که برای سیستم‌های صوتی نامتعارف که بعضا روی خودروها نصب می‌شوند، داستان به‌کلی متفاوت است. این سیستم‌ها مصرف برق بسیار زیادی دارند و باعث میشود تا در طولانی مدت باتری را تحت فشار قرار دهند. در نتیجه احتمال خرابی باتری ماشین افزایش پیدا می‌کند.
3. ضربه خوردن باتری
ضربه خوردن باتری در اثر تصادفات، یکی از دلایل رایج خرابی این قطعه است. علاوه بر آن بعضا برای قرار دادن باتری در جای خود به بدنه یا بست‌های آن هم ضربه می‌زنند. این کار هم کاملا اشتباه است و احتمال آسیب دیدن باتری را در پی دارد.
4. تغییرات شدید دمای هوا
هم سرمای بیش از حد و هم گرمای زیاد باعث خرابی باتری خودرو می‌شوند. تغییرات دمایی شدید، فعل و انفعالات شیمیایی طبیعی درون باتری را با مشکل روبه‌رو می‌کنند. مثلا در سرمای شدید، فرآیندهای شیمیایی درون باتری خیلی کندتر صورت می‌گیرد. به‌همین دلیل است که بعضا خودروها در سرما با مشکل استارت روبه‌رو می‌شوند. همچنین در اثر حرارت بسیار زیاد، حجم بخار تولید شده در باتری افزایش می‌یابد و این موضوع می‌تواند خطرات جدی را نیز در پی داشته باشد.
5. انتخاب باتری با ظرفیت نامناسب
اگر باتری با ظرفیت نامناسب برای خودرو خود انتخاب کنید، نه‌تنها زودتر از موعد شاهد خالی شدن آن خواهید بود؛ بلکه تجربه نشان داده به‌دلیل فشار زیادی که به این قطعه وارد میشود، احتمال آسیب دیدن آن افزایش می‌یابد. حتما برای خرید باتری، شرایط استاندارد را از دفترچه راهنمای ماشین کنترل کنید.
6. مشکل در بست‌ها و پایه نگهدارنده باتری
امکان شل شدن بست‌های باتری به مرور زمان وجود دارد. همچنین بعضا شاهد سولفاته شدن بست‌ها هستیم. اتفاقی که باعث خوردگی و فرسایش آن‌ها میشود. در مواردی نیز پایه نگهدارنده باتری دچار مشکل میشود که این اتفاق معمولا در پی ضربه خوردن به‌وجود می‌آید. در هر صورت مشکل در بست‌ها و پایه نگهدارنده باتری نیز به‌دلیل وارد شدن تکانه‌های شدید ناشی از محکم نبودن جای باتری، ممکن است باعث خرابی این قطعه شود.
7. اتصال کوتاه در قطب‌های باتری
خرابی یا کثیف شدن کلکتور سوییچ استارت خودرو باعث میشود که شاهد وقوع اتصال کوتاه بین قطب‌های باتری شویم. این اتفاق خیلی سریع باتری را از کار می‌اندازد و شما مجبور به تعویض آن خواهید شد. معمولا در جریان سرویس کردن استارت، با تمیز یا تعویض کردن زغال استارت، جلوی این مشکل را می‌گیرند.
8. باقی‌ماندن بخار اسید درون باتری
اگر حفره درپوش باتری اسیدی مسدود شود، خروج بخار از درون باتری غیرممکن می‌گردد. تجمع بخار درون باتری ممکن است باعث دفرمه شدن شکل ظاهری این قطعه شود. این اتفاق نشانه آشکاری از خرابی باتری ماشین به‌حساب می‌آید. ناگفته نماند که گیر افتادن بخار درون باتری، خطر انفجار را هم در پی دارد. به‌همین دلیل توصیه میشود هر ازگاهی باز بودن حفره درپوش باتری را کنترل کنید.
9. نشت اسید باتری
در اثر ضربه خوردن با فرسایش باتری به‌دلیل پایان تاریخ انقضای آن، امکان سوراخ شدن بدنه باتری نیز وجود دارد. در اثر این اتفاق، شاهد نشتی اسید باتری خواهیم بود. وجود هیدروژن سولفید در مایع خارج شده، باعث میشود تا بوی بد تخم مرغ گندیده را احساس کنید. برای حل این مشکل هم معمولا چاره‌ای جز تعویض باتری ندارید.
علائم خرابی باتری ماشین کدامند؟
نوبت به بررسی نشانه‌های خرابی باتری خودرو می‌رسد. بعضی از علائم خرابی باتری خودرو برای رانندگان قابل شناسایی هستند و برخی دیگر معمولا از دید آن‌ها مخفی می‌مانند. روی‌هم‌رفته مجموعه اتفاقاتی که در صورت مشاهده باید نسبت به خرابی باتری ماشین حساس شوید، عبارت‌اند از:
- خالی شدن سریع باتری حتی پس از شارژ مجدد
- روشن نشدن چراغ خودرو یا کم نور بودن آن
- استشمام بوی تخم مرغ فاسد
- سو سو زدن چراغ صفحه کیلومترشمار (نرسیدن برق پشت آمپر)
- استارت نخوردن ماشین
- روشن شدن ماشین پس از چند بار استارت زدن
بعضی از نشانه‌های فوق با علائم خالی شدن شارژ باتری مشترک هستند. یک راه مناسب برای تشخیص تفاوت این دو مشکل وجود دارد. بعد از مدت طولانی رانندگی، باتری خودرو توسط دینام به‌طور کامل شارژ میشود. حال اگر خودرو را خاموش کنید و بعد از مدت کوتاهی دوباره آن را روشن نمایید، نباید مشکلی در استارت خوردن به‌وجود بیاید. اما اگر بعد از خاموش کردن، ماشین دیگر روشن نشد یا به‌سختی استارت خورد، این یعنی به‌دلیل خرابی باتری، تخلیه شارژ آن به‌سرعت اتفاق می‌افتد.
چطور از خراب شدن باتری خودرو جلوگیری کنیم؟
چند راهکار کلیدی را می‌توان برشمرد که در جلوگیری از خرابی باتری ماشین به‌شما کمک می‌کنند این موارد عبارت‌اند از:
- در فواصل زمانی مشخص سطح آب اسید باتری را کنترل کنید.
- در صورت نیاز تنها باید آب مقطر به باتری اضافه کنید.
- سر باتری‌ها و بست‌ها را همواره تمیز کنید.
- از محکم بودن بست و پایه نگهداری باتری اطمینان حاصل کنید.
- سیستم‌های برقی خودرو را در حد متعادل به‌کار بگیرید.
- تا حد ممکن جلوی افزایش بیش از حد دمای ماشین را بگیرید.
- برای شارژ کردن مجدد باتری، از روش شارژ آرام با جریان کم استفاده کنید.
- تحت هیچ شرایطی باتری را بیش از ظرفیت خود (12 ولت و 55 تا 65 آمپر) شارژ نکنید.
- از باز بودن حفره درپوش باتری اطمینان حاصل کنید.
- هنگام جدا کردن باتری اول کابل منفی و سپس کابل مثبت را جدا کنید.
کلام پایانی
در این مطلب به بررسی نشانه‌ها و دلایل خرابی باتری ماشین پرداختیم. همچنین مجموعه اقداماتی که در جلوگیری از خرابی باتری خودرو موثر هستند را مرور کردیم. در پایان لازم است اشاره کنیم که اگر می‌خواهید خیلی با مشکلات باتری روبه‌رو نشوید، بهتر است با پرداخت هزینه بیشتر به‌سراغ باتری‌های اتمی یا سیلد بروید. این باتری‌ها عمر مفید بیشتری دارند و در مدت استفاده هم کمتر با مشکل روبه‌رو می‌شوند. روی‌هم‌رفته فراموش نکنید که بسته به شرایط و کیفیت باتری، این قطعه چیزی در حدود 18 تا 36 ماه عمر مفید دارد. هر چند معمولا بسیاری از باتری‌ها بعد از 2 سال خراب می‌شوند و نیاز به تعویض دارند.
