شورای رقابت اینطوری خودروها را قیمت‌گذاری می‌کند | دلیل اختلاف شورای رقابت و خودروسازها

سپهر دادجوی توکلی، مدیرکل روابط عمومی شورای رقابت در روز دوشنبه 20 شهریور 1402 مطالب مهمی را در قالب یک مصاحبه عنوان کرد. طبق اظهار نظر دادجوی، این شورا در حال برگزاری جلساتی برای محاسبه قیمت جدید خودروهای داخلی و مونتاژی است و به‌زودی نتایج به‌دست آمده را اطلاع‌رسانی خواهد کرد. دادجوی همچنین این موضوع که قرار است هر سه ماه یکبار قیمت‌های جدید خودروها از سوی شورا محاسبه و اعلام شود را نیز تکذیب کرد.

فارغ از حواشی و کشمکش‌هایی که همواره بین خودروسازان، واردکنندگان و شورای رقابت وجود داشته، جای خالی یک سوال مهم به چشم می‌خورد. فرمول محاسبه قیمت خودرو در شورای رقابت چیست؟ چه چیزی باعث می‌شود که بعضا شاهد اختلاف فاحشی بین قیمت خودروها در بازار با رقم محاسبه شده توسط شورای رقابت باشیم؟ اگر شما هم کنجکاو هستید که پاسخ این سوال را بدانید، دعوت می‌کنیم حتما تا پایان با ما همراه باشید.

ترکیب اعضای شورای رقابت از چه افرادی تشکیل می‌شود؟‌

بیشتر بحث‌های کارشناسی مربوط به محاسبه قیمت خودرو در کارگروه تخصصی خودرو شورای رقابت صورت می‌گیرد. در عین حال بد نیست که نیم‌نگاهی به ترکیب اعضای این شورا بیندازیم. شورای رقابت یک نهاد فراقوه‌ای است که اعضای آن از مهم‌ترین ارگان‌های کشور تشکیل می‌شوند. ترکیب اعضای شورای رقابت عبارت‌اند از:

• سه نماینده مجلس از بین اعضای کمیسیون‌های اقتصادی، برنامه و بودجه و صنایع و معادن
• دو نفر از قضات دیوان عالی کشور به‌انتخاب رئیس قوه قضائیه
• دو صاحب‌نظر اقتصادی به‌پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و دارایی و با حکم رئیس جمهور
• یک حقوقدان آشنا به حقوق اقتصادی به‌پیشنهاد وزیر دادگستری و با حکم رئیس جمهور
• دو متخصص در زمینه تجارت به‌پیشنهاد وزیر بازرگانی و با حکم رئیس جمهور
• یک متخصص در زمینه صنعت به‌پیشنهاد وزیر صنایع و معادن و با حکم رئیس جمهور
• یک متخصص در زمینه خدمات زیربنایی به‌پیشنهاد رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و با حکم رئیس جمهور
• یک متخصص امور مالی به‌پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و دارایی و با حکم رئیس جمهور
• یک نفر به‌انتخاب اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران
• یک نفر به‌انتخاب اتاق تعاون مرکزی جمهوری اسلامی ایران

مبنای محاسبه قیمت خودرو در شورای رقابت چیست؟

در سال 1401 اتفاقات در بازار خودرو یکی پس از دیگری رخ می‌داد و بازار را شوکه می‌کرد. یک روز خودرو به بورس کالا می‌رفت و روز دیگر این اقدام غیرقانونی عنوان می‌شد. این فضای به‌هم‌ریخته در حکمرانی بازار خودرو ایران در افزایش حدود 100 درصدی میانگین قیمت خودروهای داخلی و خارجی در سالی که گذشت بی‌تاثیر نبود.

بالاخره مصوبه 543 شورای رقابت تکلیف همه را مشخص کرد. در این جلسه تصویب شد که تولید و واردات خودرو در ایران، بازار انحصاری دارد. به‌همین دلیل برای جلوگیری از سوء استفاده‌های احتمالی شورای رقابت به‌عنوان نهاد متولی برای قیمت‌گذاری خودروها انتخاب شد. هر چند که سایپا، ایران خودرو و گروه بهمن در ابتدا موضع شدیدی در مخالفت با این مصوبه اتخاذ کردند؛ اما بعد از مدتی متوجه شدند که راه فراری از چتر نظارتی شورای رقابت ندارند و به آن تن دادند.

مصوبه 543 شورای رقابت در روز 11 بهمن سال 1401 تصویب شد. در این مصوبه، دستورالعمل نحوه محاسبه قیمت خودرو در شورای رقابت و همچنان مبنای تصمیم‌گیری در خصوص افزایش قیمت خودروها ذکر شده است. در ادامه نیم نگاهی به مدل قیمت‌گذاری شورای رقابت برای خودرو می‌اندازیم.

فرمول کاست پلاس چیست؟

محاسبه قیمت خودرو در شورای رقابت بر اساس فرمول قیمت‌گذاری به همراه هزینه‌گذاری یا کاست پلاس (Cost Plus Pricing) صورت می‌گیرد. در این روش مجموع هزینه‌های ثابت، مستقیم و غیر مستقیم تولید و فروش محصول برای تعیین قیمت نهایی لحاظ می‌گردد.

به این ترتیب ابتدا قیمت هر محصول با در نظر گرفتن پارامترهای گوناگون مانند مواد اولیه، هزینه حامل‌های انرژی، دستمزد نیروی کار و … محاسبه می‌شود. تعداد تولید ماهانه محصول در فرمول کاست پلاس اهمیت دارد. به‌طوری که قیمت هر محصول در تعداد تولید ماهانه آن ضرب می‌شود. مجموع هزینه‌های ماهانه ثابت شرکت که فارغ از تعداد محصول تولیدی ایجاد می‌شوند نیز برای به عدد قبلی اضافه می‌گردد.

با انجام عملیات فوق، مجموع هزینه‌های ماهانه تولید یک محصول به‌دست می‌آید. حال باید مقدار سود مد نظر شرکت نیز در قالب درصد مد نظر قرار بگیرد. بر این اساس سود باید به مجموع هزینه‌ها اضافه شود. در پایان این مرحله یک عدد به‌دست می‌آید که با تقسیم کردن آن بر تعداد کالا، قیمت پایه فروش هر محصول محاسبه می‌شود.

نحوه محاسبه قیمت خودرو در شورای رقابت

با فرمول محاسبه قیمت خودرو در شورای رقابت آشنا شدیم. سوال‌های دیگری وجود دارند که باید در اینجا پاسخ دهیم. به‌عنوان مثال شورای رقابت چگونه قیمت پایه یک خودرو را محاسبه می‌کند؟ اینجا دقیقا همان نقطه‌ محل اختلاف شورای رقابت و خودروسازان است.

مطابق مصوبه 543 شورای رقابت، ضوابط قیمت‌گذاری و محاسبات مربوط به آن توسط سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان صورت می‌گیرد. نتایج محاسبات سازمان حمایت در اختیار کارگروه خودرو شورای رقابت قرار می‌گیرد. این کارگروه قیمت‌های اعلام شده توسط سازمان حمایت و همچنین خودروسازان را بررسی می‌کند. نظر کارشناسی کارگروه خودرو، به جلسه اعضای شورای رقابت می‌آید. نهایتا آنچه به تصویب شورا می‌رسد، ابلاغ شده و برای همگان لازم‌الاجراست.

طبق اطلاعاتی که از سوی مسئولان شورای رقابت منتشر شده، برای تعیین قیمت پایه هر خودرو چند نکته در نظر گرفته می‌شود. هزینه‌های صورت گرفته در فرآیند ساخت خودرو از خودروساز دریافت می‌شود. اعداد و ارقام اعلام شده، کارشناسی و صحت سنجی می‌شوند. در کنار آن قیمت حداقل سه خودروی خارجی هم رده از نظر کلاس، کیفیت و استاندارد به عنوان قیمت پایه در نظر گرفته می‌شود. مبنای محاسبه نرخ ارز نیز، متوسط قیمت شش ماهه ارز در بازار متشکل ارزی است که توسط بانک مرکزی اعلام می‌شود.

در ادامه با لحاظ کردن فرمول کاست پلاس، محاسبه قیمت خودرو صورت می‌گیرد. نکته مهمی که باید در نظر داشته باشید، آن است که قیمت اعلام شده توسط شورای رقابت، رقم پایه است. به‌عبارت دیگر هزینه‌های جانبی نظیر مالیات بر ارزش افزوده، بیمه شخص ثالث، عوارض شماره‌گذاری و … به عدد پایه اضافه می‌شوند. این مبلغ بسته به نوع خودرو معمولا بین 13 تا 16 درصد قیمت پایه را افزایش می‌دهد.

شاخص رقابت‌پذیری چیست؟

شورای رقابت در راستای تلاش برای ایجاد فضای رقابتی در صنعت خودرو کشور، شاخص رقابت پذیری (Competitiveness index) را تعریف کرده است. بر این اساس هر یک از خودروهای موجود در بازار از نظر شاخص رقابت‌پذیری در کلاس‌های A تا G طبقه‌بندی می‌شوند. فرمول محاسبه شاخص رقابت پذیری به‌صورت زیر است:

CI در رابطه فوق شاخص رقابت پذیری است. Pb قیمت پایه رقابتی خودرو است. به‌عبارت دیگر همان قیمتی است که از بنچ مارک قیمت حداقل سه خودروی خارجی هم رده از نظر کلاس، کیفیت و استاندارد از سوی شورای رقابت به دست می‌آید. Pd قیمت محاسبه شده از سوی سازمان حمایت به‌عنوان قیمت نهایی خودرو است. بر این اساس در جدول زیر می‌توانید کلاس‌بندی خودروها را مشاهده کنید.

بر اساس قانون تنها خودروهایی مجاز به عرضه در کشور هستند که شاخص CI آن‌ها بین کلاس A تا G قرار داشته باشد. نکته مهم نقش شاخص رقابت‌پذیری در افزایش قیمت خودرو در محاسبات آتی است. بر این اساس خودروهایی که در کلاس F و G قرار می‌گیرند، یک سال فرصت دارند تا با افزایش بهره‌وری از به کلاس‌های بالاتر ارتقا یابند. در غیر این صورت اجازه افزایش قیمت نخواهند داشت.

کلام پایانی

در این مطلب نحوه محاسبه قیمت خودرو در شورای رقابت را بررسی کردیم. بار دیگر لازم است تاکید کنیم که مدیر روابط عمومی شورا، افزایش قیمت سه ماه یکبار خودرو را رد کرده است. بر این اساس شورا آمار و ارقام مربوط به تورم بخشی صنعت، قیمت مواد اولیه و سایر هزینه‌های تولید را مبنای بازنگری در محاسبات خود و اعلام قیمت‌های جدید در نظر می‌گیرد. آنچه در این مطلب مطالعه کردید، هر آن چیزی بود که درباره نحوه قیمت‌گذاری خودرو در شورای رقابت به‌صورت رسمی اعلام شده است. به‌نظر می‌رسد که این شورا برای برطرف شدن شبهات باید جزئیات بیشتری را در دسترس عموم قرار دهد.