علت و علائم خرابی ترموستات خودرو + راه‌حل

بعضی از قطعات موتور خودرو، خیلی ساده هستند؛ اما نقش مهمی را بر عهده دارند. ترموستات خودرو یکی از این قطعات است که وظیفه آن در یک کلام، تنظیم دمای موتور خودرو در محدوده مناسب است. طبیعی است که موتور خودرو حین کار کردن داغ می‌شود. اگر افزایش دمای موتور از حد مجاز فراتر برود، قطعات آن در معرض آسیب جدی قرار می‌گیرند.

معمولا تا زمانی که ترموستات وظیفه خود را به‌درستی انجام می‌دهد، جای نگرانی از این بابت وجود ندارد؛ اما خراب شدن این قطعه داستان را کاملا عوض می‌کند. شما به‌عنوان راننده باید علائم خرابی ترموستات خودرو را بشناسید تا به محض مشاهده آن‌ها برای تعمیر یا تعویض این قطعه اقدام کنید. در ادامه به بررسی نشانه‌های خرابی ترموستات ماشین می‌پردازیم.

وظیفه ترموستات خودرو چیست؟

برای جلوگیری از افزایش دمای بیش از حد موتور خودرو، سیستم خنک کننده اختصاصی برای آن در نظر گرفته می‌شود. سیستم خنک کننده، جریان آب را با دمای کم به دور موتور می‌چرخاند. به دلیل اختلاف دما بین بدنه موتور و آب، انتقال حرارت رخ می‌دهد. به این ترتیب دمای موتور در محدوده مجاز کنترل می‌شود.

معمولا در زمان فعالیت موتور، آب سیستم خنک کننده در حال چرخش به دور آن است. با گذشت مدت زمان کوتاهی، انتقال حرارت باعث می‌شود که دمای آب نیز افزایش پیدا کند. در چنین شرایطی لازم است که راهی برای خنک کردن آب نیز در نظر گرفته شود. پشت جلو پنجره خودرو، تجهیز مکانیکی به ‌نام رادیاتور نصب می‌شود. رادیاتور خودرو در واقع نوعی مبدل حرارتی است.

وقتی دمای آب درون سیستم خنک کننده افزایش پیدا می‌کند، آب به سمت رادیاتور هدایت می‌شود. رادیاتور از شبکه‌ای از لوله‌ها تشکیل شده است که آب در آن‌ها جریان پیدا می‌کند. بدنه رادیاتور در تماس مستقیم با هوای آزاد قرار دارد. به این ترتیب گرمای آب به هوای آزاد منتقل می‌شود. پس از خنک شدن، آب بار دیگر به سمت موتور هدایت می‌شود.

سوال اساسی این است که سیستم خنک کننده موتور، چگونه متوجه می‌شود که آب باید به سمت رادیاتور هدایت شود؟ اینجاست که پای ترموستات به میان می‌آید. ترموستات در مسیر لوله برگشت آب از موتور به رادیاتور تعبیه می‌شود. به محض رسیدن دمای آب به محدوده تعیین شده برای ترموستات، دستور باز شدن مسیر حرکت آب به سمت رادیاتور را صادر می‌کند.

انواع ترموستات خودرو

قبل از پرداختن به موضوع علائم خرابی ترموستات خودرو، بد نیست که به یک موضوع مهم دیگر نیز بپردازیم. مکانیزم عملکرد ترموستات در ساده‌ترین و پیشرفته‌ترین خودروها هیچ تفاوتی با هم ندارند. تنها تفاوت آن‌ها مربوط به شرایط آب‌وهوایی است.

طبیعی است که در یک اقلیم گرم و خشک، موتور خیلی زودتر داغ می‌کند. بنابراین برای جلوگیری از آسیب دیدن قطعات موتور، لازم است که آب در دمای کمتری به سمت رادیاتور هدایت شود. ترموستات تابستانی برای این خودروها گزینه مناسبی است. این نوع ترموستات، مسیر انتقال آب به سمت رادیاتور را در دمای 60 درجه سلسیوس باز می‌کند.

این در حالی است که نوع دیگری از این قطعات با نام ترموستات زمستانی وجود دارند. این تجهیز در دمای 80 تا 90 درجه سلسیوس وارد عمل می‌شود. معمولا در خودروهایی که در محیط‌های سرد و کوهستانی استفاده می‌شوند، باید به‌سراغ ترموستات زمستانی رفت.

علائم خرابی ترموستات خودرو کدامند؟

در حالت عادی ترموستات خودرو عمر مفید حدود 40 تا 50 هزار کیلومتر دارد. بعد از طی این مسافت پیشنهاد می‌کنیم ترموستات را تعویض کنید. گاهی اوقات ممکن است این قطعه زودتر از موعد آسیب ببیند. در این شرایط شما باید با علائم خرابی ترموستات خودرو آشنا باشید تا در صورت نیاز آن را تعمیر یا تعویض کنید. مهم‌ترین علائم خرابی ترموستات ماشین عبارت‌اند از:

1. بالارفتن ناگهانی آمپر دمای آب و جوش آوردن ماشین

یکی از نشانه‌های خرابی ترموستات ماشین، بالا رفتن ناگهانی دمای آب خنک کننده است. فرض کنید تازه استارت می‌زنید. در این حالت موتور خودرو سرد است. به‌همین دلیل آمپر آب در دقایق اول کار کردن موتور نباید از درجه 2 فراتر برود. گاهی اوقات ممکن است ظرف مدت زمان کوتاهی آمپر دمای آب به درجه 4 برسد. این اتفاق اصلی‌ترین نشانه خرابی ترموستات خودرو است. اتفاقی که معمولا باعث جوش آوردن موتور در همان دقایق ابتدایی پس از استارت زدن می‌شود.

2. سرد بودن موتور خودرو

موتور خودرو برای حفظ راندمان باید در محدوده دمایی خاصی قرار بگیرد. همان‌طور که افزایش دمای موتور، باعث آسیب دیدن قطعات می‌شود، سرد بودن موتور نیز نشان‌دهنده عملکرد نادرست آن است. خراب شدن ترموستات خودرو، همیشه باعث داغ شدن موتور نمی‌شود.

گاهی اوقات با خرابی این قطعه، مسیر انتقال آب از موتور به سمت رادیاتور همواره باز باقی می‌ماند. در نتیجه جریان آب مدام در رفت و آمد بین رادیاتور و موتور قرار می‌گیرد. این موضوع باعث می‌شود که دمای آب بیش از حد کاهش پیدا کند. در نتیجه جلوی داغ شدن موتور تا محدوده مناسب را نیز می‌گیرد. معمولا در روزهای سرد سال که دمای هوا پایین است، در صورت خرابی ترموستات با این مشکل روبه‌رو خواهید شد.

3. عملکرد نامناسب بخاری ماشین

گاهی اوقات بخاری، کابین خودرو را به‌خوبی گرم نمی‌کند. همان‌طور که می‌دانید بخاری گرمای مورد نیاز برای افزایش دمای هوای ورودی به کابین خودرو را از موتور تامین می‌کند. اگر ترموستات خراب شود و مسیر انتقال مایع خنک کننده بین موتور و رادیاتور دائما برقرار باشد، دمای موتور تا سطح مناسب افزایش پیدا نمی‌کند.

در چنین شرایطی، حرارت لازم برای بخاری تامین نمی‌شود. به‌همین دلیل حتی اگر دمای عملکرد بخاری را روی بالاترین سطح قرار دهید، باز هم هوای ورودی به کابین اتاق چندان گرم نخواهد شد. این موضوع یکی از مهم‌ترین علائم خرابی ترموستات خودرو است.

4. کاهش زودهنگام سطح آب ماشین

معمولا سطح مایع خنک کننده در محفظه اختصاصی آن به‌مرور زمان کاهش پیدا می‌کند. به همین دلیل توصیه می‌شود که حداقل هفته‌ای یکبار میزان آب ماشین را چک کنید و در صورت نیاز داخل محفظه آب بریزید. گاهی اوقات این احتمال وجود دارد که سطح آب ماشین خیلی سریع‌تر از حد معمول کاهش پیدا کند.

این اتفاق معمولا به‌دلیل بروز نشتی در سیستم خنک کننده یا خرابی ترموستات رخ می‌دهد. خرابی ترموستات باعث می‌شود که مایع خنک بیش از حد نیاز در چرخه بین موتور و رادیاتور حرکت کند. در نتیجه سطح آن زودتر کاهش پیدا کند.

5. به گوش رسیدن صدای تق تق از موتور ماشین

اساسا وقتی صدای غیرعادی از موتور درون اتاق خودرو شنیده می‌شود، نشانه خرابی یکی از قطعات پیشرانه ماشین است. واقعیت این است که راننده عادی به‌سختی می‌تواند از روی صدا تشخیص دهد که کدام قطعه دچار مشکل شده است. به همین دلیل پیشنهاد می‌کنیم حتما با شنیدن صداهای غیرعادی به تعمیرگاه مراجعه کنید. معمولا یکی از علائم خرابی ترموستات خودور نیز به گوش رسیدن صدای تق تق از موتور ماشین حین رانندگی است.

6. افزایش مصرف سوخت و روغن موتور

علائم خرابی ترموستات ماشین را می‌توان در افزایش مصرف سوخت و روغن موتور نیز جستجو کرد. اگر ترموستات نتواند جلوی افزایش دمای بیش از حد موتور را بگیرد، سوخت مصرفی موتور تا حدی افزایش پیدا می‌کند. معمولا افزایش دمای موتور تا 90 درجه سلسیوس باعث می‌شود تا مصرف سوخت کاهش پیدا کند؛ چراکه موتور خودورهای سواری معمولا گرمادوست هستند؛ اما بالا رفتن دمای موتور از مرز 90 درجه سلسیوس، باعث افزایش مصرف سوخت می‌شود.

عده‌ای تصور می‌کنند که تحت هر شرایطی استفاده از ترموستات تابستانی در خودرو بهتر است. در حالی که این افراد نسبت به راندمان عملکرد موتور و میزان مصرف سوخت آن بی‌توجهی می‌کنند. انتخاب ترموستات تابستانی صرفا برای مناطق گرم‌سیری مناسب است.

ضمن اینکه روغن موتور نیز تا دمای خاصی می‌تواند خاصیت خود را برای روانکاری حفظ کند. وقتی دما بیش از افزایش یابد، ویسکوزیته روغن کاهش پیدا می‌کند و در نهایت می‌سوزد. در نتیجه قابلیت روانکاری را از دست می‌دهد. در این شرایط خیلی زودتر از حد معمول باید نسبت به تعویض روغن اقدام کنید.

7. آسیب دیدن قطعات موتور

اگر نسبت به علائم خرابی ترموستات که تا اینجا برشمردیم، بی‌تفاوت باشید، خیلی زود شاهد آسیب دیدن قطعات موتور خودرو خواهید بود. معمولا یکی از اولین قطعاتی که در شرایط افزایش بی‌رویه دمای موتور آسیب می‌بیند، واشر سرسیلندر است. احتمال تاب برداشتن و سوختن واشر سرسیلندر در این شرایط خیلی زیاد است. البته اگر خوش‌شانس باشید ماجرا همین‌جا به پایان می‌رسد. چراکه احتمال آسیب دیدن قطعات حیاتی موتور نیز وجود دارد.

راه حل مشکل ترموستات ماشین؛ تعمیر یا تعویض؟

علائم خرابی ترموستات خودرو را بررسی کردیم. ترموستات یک قطعه مصرفی است که معمولا امکان تعمیر آن وجود ندارد. بنابراین در صورت تشخیص خرابی، باید آن را جایگزین کنید. نکته اساسی این است که باید اطمینان حاصل کنید این قطعه آسیب دیده و سپس برای تعویض آن تصمیم بگیرید. برای این منظور باید تست سالم بودن ترموستات خودرو را انجام دهید.

ابتدا باید محل قرارگیری ترموستات را پیدا کنید. درب کاپوت را باز کنید و سپس شیلنگ متصل به ترموستات را بیابید. مسیر این شیلنگ را دنبال کنید تا ترموستات را بیابید. سپس خودرو را روشن کنید. در حالت عادی حدود 15 دقیقه طول می‌کشد تا موتور داغ شود و ترموستات مسیر آب به سمت رادیاتور را باز کند. اگر این اتفاق زودتر رخ دهد، یعنی ترموستات در حالت باز گیر کرده است.

همچنین اگر با سپری شدن این زمان، جریان آب به سمت رادیاتور برقرار نشد و آمپر دمای آب ماشین افزایش پیدا کرد، ترموستات در حالت بسته گیر کرده است. البته راه‌های دیگری مانند جدا کردن ترموستات و تست سالم بودن آن در ظرف آب جوش نیز وجود دارد. در این حالت اگر ترموستات نسبت به تغییر دما حساسیت نشان ندهد، آسیب دیده و باید آن را تعویض کنید.

حذف ترموستات خودرو؛ تصمیمی 100 درصد اشتباه

ممکن است بعضی تعمیرکاران به شما پیشنهاد دهند که ترموستات را حذف یا یکسره کنید. در این حالت از همان لحظه ابتدایی استارت زدن خودرو جریان آب در سیستم خنک کننده بین موتور و رادیاتور برقرار می‌شود. این تصمیم کاملا اشتباه است؛ چراکه یک موتور تنها در محدوده دمای خاصی با راندمان مناسب کار می‌کند.

حذف یا یکسره کردن ترموستات باعث می‌شود که موتور به دمای ایده‌آل نرسد یا دیر به این دما دست پیدا کند. در نتیجه شاهد اتفاقاتی مانند افزایش مصرف سوخت و مستهلک شدن قطعات موتور خواهید بود. ضمن اینکه کمتر پیش می‌آید موتور با راندمان مناسب کار کند.

کلام پایانی

در این مطلب علائم خرابی ترموستات خودرو را بررسی کردیم. همان‌طور که مشاهده کردید، ترموستات یک قطعه مهم در تنظیم دمای موتور است. به‌همین دلیل در جلوگیری از افت راندمان موتور و آسیب دیدن قطعات آن، باید نسبت به نشانه‌های خرابی ترموستات ماشین خود حساس باشید. حتما با مشاهده علائم ذکر شده، برای تعویض ترموستات اقدام کنید. به‌این ترتیب می‌توانید سلامت عملکرد سیستم خنک‌کننده موتور خودرو را تا حد زیادی تضمین کنید.