آن‌طورکه رسانه‌های داخلی و خارجی می‌گویند، سیگنال‌های مثبتی از مذاکرات وین برای احیای برجام منتشر می‌شود. خروج آمریکا از برجام و بدعهدی اروپایی‌های عضو این برنامه جامع، ضربه سختی به شالوده اقتصاد ایران وارد کرد. غیر از نفت که بنیان اصلی درآمدزایی کشور به حساب می‌آید، خودروسازی به‌عنوان مهم‌ترین صنعت ایران نیز از این قاعده مستثنا نبود. کارشناسان، افق روشنی برای بازار خودرو در صورت به توافق رسیدن طرفین ترسیم کرده‌اند.
صنعت و بازار خودرو، چهار سال سخت را پشت سر گذاشته است. کاهش تیراژ تولید، افزایش کهکشانی قیمت‌ها، اختلال در نظام عرضه، روند فزاینده واسطه‌گری، بحران در خطوط تولید و چندین و چند اتفاق ناخوشایند دیگر در بازه زمانی خروج آمریکا از برجام و بی‌میل اروپایی‌ها به انجام تعهدات خود رخ داد. اکنون با تلاش‌های فراوان دیپلماتیک، بار دیگر بازگشت آمریکا به برجام و ازسرگیری تعهدات طرفین مطرح می‌شود.
حتی با وجودی که توافق نهایی هنوز به سرانجام نرسیده است، ولی تبعات مثبت آن را در جامعه می‌توان لمس کرد. بازار بورس بعد از یک دوره تلخ تماماً قرمز، جسته‌وگریخته جهش‌های سبزرنگی انجام می‌دهد. طلا، کانال بالادستی را از دست می‌دهد به نرخ‌های پایین‌تر ریزش می‌کند. دلار طی یک هفته، سقوط آزاد بی‌سابقه‌ای را تجربه کرده است. شاید آخرین جبهه مقاومتی، بازار خودرو باشد که به‌لطف حضور لایه‌های متعدد واسطه‌ها، هنوز نسبت به این اخبار دلگرم‌کننده موضع‌گیری مثبتی اتخاذ نکرده است. هرچه باشد، می‌توان با اطمینان‌خاطر عنوان کرد که در صورت توافق مجدد هسته‌ای، صنعت و بازار خودرو دستخوش تغییراتی دلچسب خواهند شد؛ اما سؤال این است که احیای برجام چگونه بازار خودرو را متحول می‌کند؟
اولین واکنش بازار
در اغلب بازارهای سرمایه‌ای مانند مسکن، بورس، طلا و حتی خودرو، با انتشار اولین اخبار مثبت و منفی، جو روانی سریعاً وارد عمل می‌شود. خرید انفجاری، فروش گسترده و البته رفتن در لاک دفاعی، از آثار رفتارهای ناشی از جو روانی بر این بازارها به شمار می‌رود؛ بنابراین، پیش‌بینی می‌شود توافق جدید هسته‌ای خیلی سریع آن روی خوش خود را روی بازار خودرو نشان دهد.
مقصود این است که بسیاری از فروشندگان که به تصور افزایش بیشتر قیمت خودروهایی را کنار گذاشته بودند، حالا از بیم ریزش قیمت و ازدست‌رفتن سود، این کالاها را به بازار تزریق می‌کنند. عرضه ناگهانی حجم گسترده‌ای از خودرو، می‌تواند موجب سرشکن‌شدن قیمت‌ها شود. البته باز هم تاکید می‌شود که این یک رفتار گذرا و ناشی از تصمیمات احساسی سرمایه‌گذاران خرد است.
تزریق نقدینگی به رگ خودرویی‌ها
کارشناسان بر این باورند که کاهش ملایم قیمت‌ها در بازار خودرو، تنها بخش کوچکی از فرایند احیای برجام است؛ به عبارت دیگر، آن‌چه در دید کلان انتظار می‌رود، تغییر سازوکار نظام پولی و بانکی و به‌تبع، تزریق منابع جدید به صنعت خودرو است. خودرویی‌ها طی چهار سال اخیر، با مشکلات شدید ناشی از کمبود نقدینگی دست‌وپنجه نرم کرده‌اند. بدهی سنگین به بانک‌ها از یک سو و سررسید تسویه حساب‌های کمرشکن با قطعه‌سازان از سوی دیگر، نای سرمایه‌گذاری روی محصولات جدید را گرفته است.
رفع تحریم‌های نفتی و بانکی به‌صورت غیرمستقیم یا آن‌چه پیش‌تر شاهد بودیم، رفع تحریم صنعت خودرو به‌صورت مستقیم، می‌تواند چرخ به گل‌نشسته این صنعت را بار دیگر به حرکت درآورد. تمام این‌ها در حالی است که آمارهای جدید خودروسازان نشان می‌دهد اوضاع خطوط تولید نسبت به سال 98 و 97، به طرزی فاحش بهتر شده است؛ اما نباید فراموش کرد که این افزایش تیراژ تولید، به قیمت قربانی‌شدن بسیاری از مدل‌ها و درنتیجه، کاهش تنوع در سبد محصولات بوده است.
افق روشن ارزی
نهایی‌شدن مذاکرات برجامی، یک آورده بزرگ دیگر برای صنعت خودرو در پی خواهد داشت و آن، تعادل در بازار ارز و به‌ویژه دلار خواهد بود. پیش‌تر، برخی از منابع خبر داده بودند که برای تولید هر خودروی ایرانی، چیزی بین 1500 تا 2000 دلار ارزبری می‌شود. ازآن‌جایی‌که بسیاری از قطعه‌سازان برای خرید مواد اولیه از دلار با نرخ آزاد استفاده می‌کنند، تردیدی نیست که تخلیه حباب ارزی، می‌تواند مجالی دوباره برای نقل و انتقال بین‌المللی قطعه‌سازان به‌عنوان تامین‌کنندگان اصلی مجموعه‌های خودرویی فراهم کند.
با ادامه این روند، هزینه تمام‌شده ساخت یک خودرو نیز کاهش پیدا می‌کند. برخلاف تصور، خودروسازان تمایلی برای فروش خودرو با قیمت بالا ندارند؛ چراکه در این صورت، آماری که به سایت کدال (سازمان بورس) ارائه می‌کنند، بیهوده بزرگ می‌شود؛ درحالی‌که حاشیه سود آن‌ها چندان بالا نیست. با این وجود، شرکت‌های بزرگ خودروساز هنوز هم نه‌تنها روی محصولات تولیدی خود سود نمی‌کنند، بلکه از نظر اقتصادی دچار ضرر هستند. ساده‌تر آن‌که برای ساخت هر خودرو، مجبور به دست‌کردن در جیب خودشان می‌شوند.
احتمال بازگشت خودروسازان خارجی
شاید یکی از بهترین اثرات توافق هسته‌ای، همکاری دوباره خودروسازان داخلی با شرکای خارجی باشد. این فقط به معنی رنگ و لعاب بیشتر در بازار خودرو نیست؛ هزینه داخلی‌سازی بسیاری از قطعات موردنیاز خودروها، تبدیل به یک سرمایه‌گذاری فرسایشی شده است که پیش از این با مبالغی بسیار کمتر و تحت عنوان انتقال دانش فنی از شرکت‌های دیگر خریداری می‌شد. در این میان، حرف و حدیث‌هایی مبنی بر اشتیاق فراوان شرکت رنو برای بازگشت به ایران شنیده می‌شود.
از سوی دیگر، هنوز نمی‌توان روی بازگشت پژو به ایران حساب باز کرد؛ چراکه پژو یکی از برندهای گروه بزرگ خودرویی استلانتیس است که سهام‌داران بزرگ آن، شرکت‌های آمریکایی محسوب می‌شوند. پیداکردن فرمولی جدید برای بازکردن پای پژو به ایران، شاید بیش از آن‌چه تصور می‌شود، به طول بینجامد.
اما این فقط پژو و رنو نیستند که می‌توانند از فضای جدید اقتصادی ایران استفاده کنند. تا همین چند سال پیش، شاهد بودیم که شرکت‌های نامداری مانند هیوندای، کیا و حتی فولکس‌واگن نیز اشتیاق خود را برای سرمایه‌گذاری در ایران نشان داده بودند.
دورنمای بازار خودرو
خوش‌بینی بی‌اندازه به بهبود اوضاع، نمی‌تواند یک تحلیل منصفانه و کارشناسانه باشد. باید اعتراف کرد که چالش اصلی اقتصاد کشور را نمی‌توان یک‌تنه به گردن تحریم‌ها انداخت. بخش اعظمی سیاست‌های اقتصادی و مالی کشور، درگیر تصمیمات احساسی و کوتاه‌مدت است. تورم سرسام‌آور ناشی از چاپ مداوم پول، بانک‌ها را برای اعطای تسهیلات به بخش تولید، با مشکل مواجه کرده است.
تلنگر تحریم‌ها، سبک مدیریتی صنعت خودرو را پس از چهار دهه تنها در این چهار سال دستخوش تغییر کرد. به‌روشنی مشخص شد که حمایت چشم‌بسته از این صنعت، نه‌تنها سودی در پی نداشته است، بلکه موجب درجازدن آن شده است. در بهترین سناریو، می‌توان پیش‌بینی کرد که بازگشت آمریکا به برجام و رفع بخش قابل‌توجهی از تحریم‌ها، می‌تواند سال 1400 را تبدیل به سکوی پرتابی برای سال‌های بعد از آن کند.
بیشتر بخوانید
انشالله سال۱۴۰۰ارزان میشه
چرا باید دوباره بازار سرمایه را به خارجی ها بسپاریم همان اروپایی هایی که قطعات خودرو را بر مردم ایران روا نداشتند…چرا دوباره سامسونگ، ال جی و پژو را دوباره باید وارد این کشور کنیم…چرا هر کسی که ما را در روز های سخت تنها گذاشت دوباره باید وارد این کشور شود.مگر ما شخصیت و هویتمان را از سر راه آورده ایم که باید شرفمان بازیچه خارجی ها شود همان ها که پنج دهه قبل به اصرار به التماس وارد کشور ما میشدند!! لقمه نانی را که روز از دهانمان بیرون کشیدند حال با التماسشان هم نمی خواهیم من ایرانی… بیشتر »