باید اعتراف کرد که هنوز هم بحث واردات خودرو کاملاً منتفی نشده است. با تلاش‌های برخی از مجلسی‌ها حالا به‌صورت جسته‌وگریخته سیگنال‌های مثبتی نیز از دولت دیده میشود. این امیدواری با بهبود احتمالی روابط بین‌المللی ایران با سایر کشورهای غربی، رنگ و لعاب بهتری نیز به خود می‌گیرد. تا این لحظه، فعلاً برنامه‌ای برای واردات خودرو به‌صورت سنتی وجود ندارد؛ ولی گفته میشود طرحی در دست تهیه است که به موجب آن، خودروهای مناطق آزاد امکان ورود به سرزمین اصلی (سایر نقاط کشور) را پیدا خواهند کرد. در این مطلب، قصد داریم یک بررسی کلی درباره قوانین ورود خودرو به مناطق آزاد، قوانین ترخیص و نیم‌نگاهی نیز به آینده واردات خودرو بیندازیم.
منطقه آزاد تجاری به زبان ساده، محدوده‌ای است که از نظر اقتصادی امتیازات ویژه‌ای دارد. (با مناطق ویژه اقتصادی اشتباه نشود) در این مناطق، برخی از قوانین متعارف تجارت مانند اعمال معافیت‌های مالیاتی، حذف حقوق و عوارض گمرکی و تسریع در تشریفات اداری که همواره برای تجار در سایر نقاط کشور یک چالش بزرگ است، تسهیل میشوند.
این بخش حفاظت‌شده اقتصادی، اساساً برای توسعه تجاری (واردات و صادرات) شکل گرفته است؛ ولی آن‌چه این روزها به لحاظ آماری شاهد هستیم، تفاوت فاحش تراز واردات و صادرات در این مناطق است. در سال 92، مجموع هفت منطقه آزاد موجود (که الان به 11 منطقه رسیده است) شامل کیش، قشم، چابهار، انزلی، ارس، اروند و ماکو توانستند 132 میلیون دلار کالا صادر کنند؛ درحالی‌که حجم واردات چیزی بیش از 3.2 میلیارد دلار بود. شاید این مناطق برای صنعتی‌ها و بازرگانان چندان جذاب نبوده باشد؛ ولی حداقل روی کاغذ شاهد هستیم که اوضاع اهالی خودرو در این مناطق خوب پیش میرود.
مناطق آزاد، بهشت ماشین‌بازان
از نیمه دهه 80 شمسی تا انتهای آن، خیابان‌های کشور مملو از انواع و اقسام خودروهای لوکس و اسپرت معروف دنیا از فراری و لامبورگینی گرفته تا بنتلی و رولزرویس بود. درواقع، آن روزها به دلیل ساده‌تربودن قوانین واردات خودروهای گذرموقت، دوست‌داران خودروهای روز دنیا می‌توانستند هرازگاهی یکی از جذاب‌ترین مدل‌ها را در نزدیک خود ببینند. با آغاز اولین دور ممنوعیت واردات خودرو، گذرموقت‌ها نیز با چالش بزرگی روبه‌رو شدند. تغییر عمیق در قوانین و سخت‌گیری در اعطای مجوز حضور در خیابان، باعث شد تا حتی بعد از آزادسازی دوباره نیز حضور این تیپ از خودروها چندان رونق نداشته باشد.
دقیقا در همین شرایط، درون مناطق آزاد تجاری، خودروهای روز دنیا کنار هم رژه می‌رفتند. کافی است فقط مسافرتی کوتاه (اگر شرایط کرونایی اجازه دهد) به کیش، قشم یا اروند داشته باشید تا مدل‌های مختلفی از محصولات غربی را ببینید که حتی در کشورهای ثروتمند نیز حضور هم‌زمان آن‌ها تعجب‌آور است.
قوانین ورود و خروج خودرو در مناطق آزاد
بزرگ‌ترین مزیت قوانین مناطق آزاد، تبدیل به بزرگ‌ترین ایراد آن هم شده است. ورود بی‌قیدوشرط کالا اما در محدوده‌ای محصورشده، از یک سو باعث شده است تا خودروهای مدرن و به‌روز به‌راحتی وارد این مناطق شوند؛ ولی انتظار نداشته باشید که خروج خودرو از این مناطق به این راحتی‌ها باشد. این‌که تصور شود هرکسی بتواند به یکی از کشورهای غربی سفر کند و با پای خود یک دستگاه سوپراسپرت ایتالیایی وارد کند، منطقی نیست. یکی از اولین مواد دستورالعمل واردات خودرو به این مناطق، شرط اقامت در محدوده منطقه آزاد آن هم حداقل به مدت سه سال است. اعتبار مجوز ورود خودرو، حداکثر شش ماه از تاریخ صدور است. با این حال، زمان تعیین‌شده حسب شرایط خاص و البته نظر مساعد مدیرعامل و رئیس هیئت‌مدیره سازمان، قابل‌تغییر است. یکی از جالب‌ترین قوانین این مناطق، این است که قبل از واردکردن خودروی جدید، خودروی وارداتی قبلی باید از منطقه خارج شود.
یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های مالکان خودروهای پلاک منطقه آزاد، میزان پیمایش مجاز آن‌ها است. طبق آخرین قوانین، کلیه خودروهای وارداتی که در منطقه شماره‌گذاری شده‌اند و دارای معاینه فنی از راهنمایی و رانندگی مستقر در منطقه باشند، می‌توانند در محدوده منطقه تا مرکز استان تردد کنند.
اگر احتمالاً ماجراهایی مبنی بر نصب GPS روی خودروهای منطقه آزاد شنیده‌اید، باید بگوییم که این داستان حقیقت دارد. کنترل میزان پیمایش این خودروها اهمیت بالایی دارد و در صورت تخطی راننده، علاوه بر جریمه نقدی، امکان واردات خودرو نیز برای آن شخص باطل میشود. ورود خودرویی ارزان‌تر از 8000 دلار، خودروی تصادفی، خودروی بدون ترمز ABS و خودرو با عمر بالای 10 سال را نیز به سایر ممنوعیت‌های واردات خودرو به مناطق آزاد اضافه کنید.
طبق آخرین قانون تا پیش از ممنوعیت واردات خودرو به مناطق آزاد، تنها خودروهایی مجوز ورود به این مناطق را داشتند که ظرفیت آن‌ها بالای ۷ نفر باشد. درواقع، واردکنندگان خودرو فقط در صورتی می‌توانند مجوز این واردات را به دست بیاورند که خودروهایی مثل استیشن و ون را وارد کنند. سیاست مسئولان برخی مناطق آزاد، این است که واردات و صادرات باید برای گسترش توریسم و جهان‌گردی باشد. البته تصور نکنید اگر تمام شرایط فوق را داشته باشید، باز هم می‌توانید سوار بر یک پورشه 911 کل سال را در سرتاسر کشور تردد کنید. طبق قانون، هر خودرو فقط برای یک‌بار آن هم به مدت یک ماه اجازه تردد در منطقه خارج از محدوده را دارد.
طرح پرحاشیه واردات از مناطق آزاد
در متن لایحه بودجه سال 1400 که البته هنوز به تأیید مجلس و شورای نگهبان نرسیده است، حدود 10 هزار میلیارد تومان درآمدزایی از محل واردات خودرو صرفاً از مناطق آزاد دیده میشود؛ اما در این میان، یک تناقض عجیب نیز دیده میشود. از سال ۱۳۹۷، ثبت سفارش و واردات خودرو ممنوع و حتی مناطق آزاد نیز مشمول این ممنوعیت شد. این در حالی است که از سال ۱۳۹۵، واردات خودروهای آمریکایی یا سفارش این کشور در هر شکل به مناطق آزاد و سرزمین اصلی نیز ممنوع شده بود.
با این حال، در طرح جدید به واردات خودرو از مناطق آزاد اشاره شده است؛ ولی با ممنوعیتی که هنوز پابرجا است! این اتفاق چگونه ممکن است؟ درواقع نکته همین‌جا است که شنیده‌ها حاکی از امکان واردات خودروهای کارکرده از مناطق آزاد است؛ خودروهایی که تعدادشان کم‌وبیش به حدود 14 هزار دستگاه می‌رسد و عملاً دردی از بازار فعلی خودروهای خارجی دوا نخواهند کرد. با این حال، اگرچه دولت درآمد 10 هزار میلیاردی را برای خود پیش‌بینی کرده است، ولی کارشناسان بر این باورند که در بهترین حالت، دولت بیش از 5 هزار میلیارد تومان کاسب نخواهد بود.
آینده چگونه خواهد بود؟
به نظر می‌رسد هنوز تا اظهارنظر قطعی مبنی بر بازگشت آمریکا یا ایران به برجام فاصله داریم. کم و کیف این اتفاق بزرگ سیاسی، میتواند تاثیری عمیق بر اقتصاد کشور داشته باشد. تحریم‌ها نه فقط تجارت و اقتصاد، بلکه معیشت را نیز تحت فشار قرار داده است.
شاید بهتر باشد که این زنجیره را آرام‌آرام دنبال کنیم؛ بازگشت دو طرف به توافق‌نامه برجام، لغو تحریم‌ها، بهبود تجارت بین‌الملل، بهبود نرخ رشد اقتصادی، بازگشت به برنامه‌های توسعه، رونق دوباره اقتصادی، افزاش ارزش پول ملی، تغییر قوانین صادرات و واردات، احتمال ازسرگیری واردات خودرو و در حلقه آخر، تغییر حال و هوای خیابان‌های مناطق آزاد تجاری!
درضمن، با توجه به شرایط پرتنش کنونی، منطقی است که نباید توجهی به بحث تبدیل پلاک منطقه آزاد به پلاک ملی کرد.
بیشتر بخوانید
- تقاضای واقعی و کاذب در بازار خودرو
- از استاندارد بنز و پورشه تا سایپا شاهین
- بررسی ابعاد خرید خودرو با یارانه
- پیش‌بینی تغییرات صنعت خودروی ایران در دوران بایدن
- چرا افزایش تولید خودرو تأثیری در بازار ندارد؟
- تبلیغات خودرویی ایران در سرازیری سقوط
واقعا جای تاسف داره که با پیشرفت صنعت خودروسازی دنیا ما حصرت ماشین های بنزینی رو میخوریم که در خارج هستن، الان ماشین های شیک و پرقدرت برقی تولید می شوند که هزار برابر آپشنشون از تولید داخل بهتره ، برید این صنعت رو بیارید داخل استقبالم میشه
بنده ساکن و بومی یکی از مناطق آزادهسنم.مناطق آزاد که در کشور ایجاد شده است یکی از حداقل ترین مزایایی که بومیان این مناطق از آن بهره‌مند شدند استفاده از همین خودروها بود.چه به عنوان استفاده شخصی چه خرید و فروش.خود مسئولان امر اظهار می‌کنند که از قبل ورود این خودروها چه سود و منافعی حتی به جیب خود دولت و مناطق آزاد میرود و هم مردم منتفع میشوند.کسری بودجه هایی که الان گریبان گیر مناطق آزاد هم شده است یکی از دلایلش همین توقف واردات و قطع شدن پول گمرکی و عوارض خریدار خودرو به حساب مناطق آزاد میتواند… بیشتر »