در سال‌های اخیر و با گسترش ارتباطات و رسانه‌های تخصصی، گوش عموم مردم نیز به بسیاری از واژه‌ها و اصطلاحات تخصصی صنعت خودرو آشنا شده است؛ اما متأسفانه بسیاری از افرادی که نگاه تخصصی دقیقی ندارند، با به‌کاربردن و توضیح اشتباه این اصطلاحات، باعث سردرگمی عده دیگری نیز می‌شوند. به همین بهانه، تصمیم گرفتیم تا در این مقاله از مجله خودرو همراه مکانیک، به‌سراغ بررسی و توضیح دقیق سه اصطلاح مهم در حوزه واردات و تولید خودرو برویم که علی‌رغم مفهوم ساده خود، بسیاری از اوقات به‌صورت اشتباه و در جای نادرست استفاده می‌شوند. اگر شما نیز با مفهوم دقیق اصطلاحات CBU ، SKD و CKD آشنا نیستید، در ادامه با ما همراه باشید.
مفهوم CBU
CBU مخفف کلمات Completely Built Unit به‌معنی واحد کاملاً ساخته شده است. همان‌طور که از معنای این عبارت مشخص است، در روش CBU یک خودرو به صورت کامل در کشور مبدأ ساخته و سپس به کشور مقصد صادر میشود. خودرویی که با این روش وارد یک کشور میشود، برای استفاده آماده است و احتیاج به طی‌کردن هیچ پروسه‌ای برای تکمیل تولید ندارد. تنها شاید لازم باشد موارد خیلی جزئی مثل فعال‌کردن برخی آپشن‌ها در کشور مقصد و توسط شرکت واردکننده انجام شود.
واردات خودرو به روش CBU، برای زمانی مناسب است که به دلایلی هم‌چون بازار فروش محدود یا حتی تحریم، احداث خط تولید در کشور مقصد غیرممکن یا فاقد صرفه اقتصادی باشد. خودروهایی که به این روش وارد می‌شوند، به‌دلیل تولید در سایت‌های اصلی شرکت مادر، بالاترین کیفیت و استانداردها را دارند؛ اما از طرف دیگر، وضع تعرفه‌های نسبتاً بالا برای واردات CBU از سوی دولت‌ها، باعث میشود تا خودروهای مذکور قیمت گران‌تری در مقایسه با هم‌قطاران مونتاژی خود داشته باشند.
اکنون که با مفهوم اصطلاح CBU آشنا شدیم، لازم است یادآوری کنیم که این اصطلاح صرفاً در حوزه واردات خودرو معنی پیدا می‌کند و عبارت «تولید خودرو به‌روش CBU»، کاملاً اشتباه و فاقد معنی است. تمامی خودروهایی که در بازار کشور ما عنوان خودروی وارداتی را دارند و با مدل سال میلادی شناخته می‌شوند، به صورت CBU وارد ایران شده‌اند که به عنوان مثال، می‌توانیم به مدل‌های مختلف تویوتا، پورشه، آلفارومئو و… اشاره کنیم.
مفهوم SKD
SKD از کلمات Semi Knocked-Down به‌معنی قطعات نیمهمنفصل می‌آید. در روش اس کی دی، واردات یک خودرو به صورت پکیج‌های مختلفی از قطعات صورت می‌گیرد و باید فرآیند مونتاژ نهایی این پکیچ‌های قطعات، در خط مونتاژ واقع در کشور مقصد انجام شود.
منظور از پکیج قطعات، این است که اجزای اصلی تشکیل‌دهنده یک خودرو مثل پیشرانه، گیربکس، بدنه و داشبورد، قبلاً در کشور مبدأ تولید شده‌اند و تنها لازم است که این اجزا در فرآیند مونتاژ SKD کنار هم قرار بگیرند تا خودرو کامل شود. جالب است بدانید که در برخی از موارد، فرآیند رنگ بدنه خودروهای مونتاژ SKD نیز در خط تولید اصلی شرکت مادر انجام میشود.
هنگامی که خودروساز مادر به‌دلایلی مثل تیراژ پایین محصول، محدودیت‌های کشور مونتاژکننده و عدم صرفه اقتصادی تمایلی به انتقال تکنولوژی، تجهیز خط تولید و حتی آموزش پرسنل شرکت مونتاژکننده ندارد، از تولید خودرو به روش SKD استفاده می‌کند تا بتواند محصول خود را با حداقل تجهیزات و نیروی انسانی ممکن تولید کند. اکثر دولت‌ها نیز برای واردات قطعات نیمهمنفصل SKD، تعرفه پایین‌تری را در مقایسه با واردات خودرو به صورت CBU درنظر می‌گیرند تا به‌نوعی انگیزه لازم را در خودروسازان برای احداث خط مونتاژ و ایجاد اشتغال در کشور دیگر به وجود آورند.
درمجموع، مونتاژ خودرو به صورت SKD باعث ایجاد اشتغال در کشور مقصد میشود. ضمن اینکه خودروهای مونتاژشده به روش مذکور، علی‌رغم قیمت خودرو پایین‌تر، کیفیت تقریباً یکسانی با نمونه‌های مشابه وارداتی CBU دارند. اما در مقابل، این روش تکنولوژی چندانی را به کشور مقصد انتقال نمی‌دهد و با حداقل استفاده از قطعات داخلی، ارزش افزوده پایدار و قابل‌توجهی را ایجاد نمی‌کند. از جمله خودروهایی که به‌روش SKD در کشور ما مونتاژ شده‌اند، می‌توانیم به هیوندای i10 و مرسدس بنز E کلاس نسل سوم (W211) اشاره کنیم.
مفهوم CKD
CKD مخفف عبارت Completely Knocked Down به‌معنی قطعات کاملاً منفصل است. در روش سی کی دی، یک خودرو به صورت کاملاً قطعه‌قطعه‌شده و در اجزای ریز وارد یک کشور میشود و لازم است تا فرآیند مونتاژ آن به صورت کامل در کشور مقصد انجام شود. در روش CKD، اجزای اصلی تشکیل‌دهنده خودرو نیز قبل از قرارگرفتن کنار یکدیگر، نیازمند طی‌کردن فرآیند مونتاژ هستند. به‌عنوان مثال، بایستی ابتدا اجزای مختلف پیشرانه در محل مخصوص خود قرار بگیرند تا یک پیشرانه کامل تشکیل و برای نصب در خودرو آماده شود.
تولید خودرو به‌روش CKD، در اغلب اوقات نیازمند انتقال تکنولوژی و آموزش نیروهای خط تولید است و تنها برای خودروهای با تیراژ تولید نسبتاً بالا، صرفه اقتصادی دارد. در روش مذکور، می‌توان بنا به توافق شرکت مادر و شرکت مونتاژکننده، کار ساخت بخشی از قطعات خودرو را به قطعه‌سازان کشور مقصد محول کرد و از این طریق، ارزش افزوده و اشتغال بیش‌تری را ایجاد کرد. به همین دلیل است که تعرفه واردات قطعات CKD در اکثر کشورها، پایین‌تر از تعرفه قطعات SKD و خودروهای CBU تعیین میشود تا خودروسازان برای سرمایه‌گذاری و احداث خط تولید، انگیزه لازم را داشته باشند.
خودروهای تولیدشده به‌روش CKD، قیمت مقرون‌به‌صرفه‌تری نسبت به نمونه‌های وارداتی CBU و تولیدی SKD دارند. در ضمن، این روش به‌گونه‌ای پایه انتقال تکنولوژی، مهندسی معکوس و در نهایت، تبدیل یک مونتاژکننده به یک خودروساز واقعی محسوب میشود. اما در مقابل، تولید خودرو به‌روش CKD ممکن است اندکی افت کیفیت را نسبت به نسخه‌های تولیدشده در کارخانه اصلی شرکت مادر به‌همراه داشته باشد. اکثر خودروهای مونتاژشده در کارخانه‌های کشور ما، با روش CKD تولید شده‌اند که برای مثال می‌توان به رنو تندر90، رنو ساندرو، نسخه‌های اولیه پژو 206 و انواع خودروهای چینی اشاره کرد.
جمع‌بندی و مقایسه روش‌های CBU ، SKD و CKD در تولید خودرو
در پایان بررسی مفاهیم CBU ، SKD و CKD بهتر است مفهوم این سه عبارت را خیلی مختصر توضیح دهیم و آن‌ها را با هم مقایسه کنیم. CBU به‌معنی واردات خودروی کامل است و درواقع، آن‌چه که ما به‌عنوان خودروی وارداتی می‌شناسیم، در حوزه CBU تعریف میشود. SKD به واردات خودرو در پکیج‌های قطعات گفته میشود؛ یعنی اجزایی مثل پیشرانه، بدنه و داشبورد به‌صورت جداگانه وارد می‌شوند و در داخل کشور کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. عبارت CKD نیز زمانی استفاده میشود که خودرو در قطعات ریز وارد کشور شده و سپس مونتاژ میشود. به‌عنوان مثال، باید ابتدا اجزای تشکیل‌دهنده پیشرانه کنار یکدیگر قرار بگیرند تا یک پیشرانه کامل ساخته شود و در مرحله بعد، این پیشرانه روی بدنه نصب شود.
در مقام مقایسه نیز، می‌توانیم بگوییم که روش CBU، باکیفیت‌ترین خودروها را البته با قیمتی گران در اختیار خریداران قرار می‌دهد. ضمن اینکه کم‌ترین ارزش افزوده و اشتغال را در داخل کشور ایجاد می‌کند. نقطه مقابل، روش CKD است که اگرچه ممکن کیفیت محصول نهایی در آن اندکی افت کند، اما قیمت مقرون‌به‌صرفه و ارزش افزوده بالاتری را به‌وجود می‌آورد. روش SKD نیز از هر نظر، مابین دو روش مذکور قرار می‌گیرد.
بیشتر بخوانید
بسیارعالی تشکر.
متشکرم از توضیحات کاملتون
ممنون از اینکه دانش خود را به اشتراک می گذارید.
ممنون از همراهی شما دوست عزیز