شاید برای بسیاری این سؤال پیش آمده باشد که تکلیف خودروهایی که کسی برای ترخیص آن‌ها مراجعه نکرده است یا به دلیل تخلف در اسناد حمل یا ثبت‌سفارش متروکه شده‌اند یا به شکل قاچاق وارد کشور شده‌اند، چه میشود؟ حقیقت آن است که این خودروها مجوز رسمی برای ترخیص با تشریفات معمول گمرکی را ندارند. از سوی دیگر، گمرک نیز تا مدت‌زمان خاصی پذیرای این محصولات است. در چنین مواردی، فلسفه سازمان اموال تملیکی معنا پیدا می‌کند.
سال 1370 بود که مجلس شورای اسلامی قانون تشکیل نهادی ویژه با اسم کامل «سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی» را تصویب کرد. بر اساس قانون، این سازمان متولی ضبط، مصادره، استرداد، تملیک، جریمه، تعزیر، صلح، هبه، جمع‌آوری، نگه‌داری، اداره و فروش انواع کالاهای متروکه اعم از ضبطی، قاچاق، بدون صاحب و با صاحب فراری است. همین شرح وظیفه کوتاه، به‌روشنی می‌تواند تکلیف بسیاری از کالاها به‌ویژه خودروهای مانده در گمرک را مشخص کند.
اگر هنوز ماهیت این سازمان برای شما روشن نشده است، اجازه دهید با یک مثال کمی بیشتر توضیح بدهیم. فرض کنید فردی یا شرکتی یک دستگاه پورشه را به صورت قانونی و مطابق با دستورالعمل‌های گمرک، وزارت صنعت، سازمان توسعه تجارت و سایر نهادهای مرتبط وارد کشور می‌کند. این خودرو از لحظه ورود، فقط می‌تواند طی مدت مشخصی در انبار گمرک باقی بماند. پورشه فوق بنا به دلایل فرضی مانند مشکلات اقتصادی شرکت یا عدم تسویه‌حساب با گمرک، وارد پروسه خروج از گمرک میشود؛ یعنی بعد از چند مرحله هشدار و نامه‌نگاری، این خودرو دیگر در مالکیت آن شرکت نخواهد بود؛ ولی نکته اینجا است که مسئولیت نگه‌داری از آن به عهده گمرک نیز نیست. سازمان اموال تملیکی با تمام توضیحاتی که ارائه شد، در این نقطه وارد عمل میشود و پورشه را به انبارهای خود منتقل می‌کند.
گام بعدی
بعد از اینکه گمرک پورشه فوق را به سازمان اموال تملیکی تحویل داد، حالا این خودرو وارد پروسه تبدیل‌شدن به اموال دولتی یا بیت‌المال شده است؛ اما ماجرا به این سرعت نیز پیش نمی‌رود. ورود خودرو به گمرک و مسجل‌شدن متروکه‌بودن آن و درنهایت، رسیدن به دست سازمان فوق، روندی طولانی است که مسئولین امیدوار هستند در این مدت، مالک اصلی خودرو پیدا شود و با پرداخت جرائم و هزینه‌های مختلف، نسبت به ترخیص قانونی این کالا اقدام کند؛ اما اگر پورشه فوق با تخلف یا دست‌کاری در اسناد وارد شده باشد، داستان فرق می‌کند.
مسئولان گمرک، سازمان اموال تملیکی و هم‌چنین دادسرای عمومی و انقلاب، متفق‌القول بر این باور هستند که خودروهایی که با جعل اسناد (مربوط به ثبت‌سفارش) وارد شده‌اند، ذیل کالای قاچاق قرار می‌گیرند و شامل مصوبه ترخیص دولت نخواهند شد. در این حالت، تصمیم‌گیری با مدیران سازمان است که چگونه از این پورشه استفاده کنند.
گاهی اوقات، خودرو برای اسقاط ارسال میشود و گاهی نیز برای تحقیقات به مراکز آموزشی فرستاده میشود. حتی در مواردی، با پیداشدن مالک نیز امکان ترخیص آن وجود ندارد و خودرو باید به کشور مبدأ عودت داده شود. به عبارت دیگر، پورشه باید به جایی که از آن بارگیری شده است، مرجوع شود. اگر پورشه خوش‌شانس باشد و مهر عدم شماره‌گذاری روی پرونده‌اش نخورد، در این صورت می‌تواند به فروش مجدد امیدوار باشد.
خودروی تملیک‌شده چطور به فروش می‌رسد؟
در این مثال، به اینجا رسیدیم که یک دستگاه پورشه به دلیل متروکه‌شدن از گمرک به سازمان اموال تملیکی رسیده است و اکنون می‌تواند به نفع دولت فروخته شود. طبق قوانین، سازمان موظف است کالای تملیکی را به صورت مزایده به فروش برساند. حتی در این مرحله نیز مالک پورشه شانس بالایی را دارد. چراکه مالکیت او در بازکردن پاکت‌های مزایده اولویت به حساب می‌آید. اگر هیچ‌یک از گزینه‌های فوق به نتیجه نرسید، سرانجام یک خریدار جدید با بالاترین قیمت خودرو پیشنهادی مالک پورشه میشود.
در نظر داشته باشید که فروخته‌شدن خودرو و رسیدن آن به دست مشتری حقیقی جدید، به شرطی است که مالک آن در دسترس نباشد، مجوز شماره‌گذاری موجود باشد، کالا ذیل قاچاق قطعی قرار نگرفته باشد و اساساً خودرو به تأیید سازمان استاندارد رسیده باشد.
در انتها، اشاره به یک نکته طلایی درباره پرونده متروکه‌شدن خودروها الزامی است: در کل فرایند، از گمرک تا مزایده، دستور مراجع قضائی به عنوان فصل‌الخطاب تلقی میشود و می‌تواند منجر به صدور رای مخالف یا موافق روی پرونده خودروی فوق شود؛ این یعنی حکم دادگاه می‌تواند خودرو را در هر مرحله‌ای که هست، به صاحبش اعاده کند.
بیشتر بخوانید
آیا خودرو های که برگه سازمان اموال تملیکی رو دارند میشود پلاک کرد و به نام شخص میشود؟
چگونه در مزایده خرید پروشه باید شرکت کنیم؟
چگونه در مزایده باید شرکت کنیم؟
یعنی شما ماشینو ببری و پلاک هم به نامت بشه اگه یه روزی صاحبش پیدا بشه ماشین عودت میشه