همه چیز درباره گواهی‌نامه رانندگی

برای همه‌ مردم، گواهی‌نامه رانندگی واژه‌ای آشنا است. گواهینامه که در گذشته به اسم تصدیق شناخته می‌شد، سندی است که توسط آن فرد می‌تواند انواع وسیله‌نقلیه (موتور، اتومبیل، مینی‌بوس‌، اتوبوس و…) را براند. هنوز هم شما برای این‌که مجوز راندن وسیله نقلیه‌ای را داشته باشید، باید گواهینامه رانندگی خود را دریافت کنید و همراه داشته باشید. گواهی نامه در واقع سند هویتی است که در صورت گذراندن دوره‌ها و کلاس‌های موردنیاز و البته قبولی در آزمون‌های لازم توسط پلیس راهنمایی و رانندگی صادر می‌شود.

خیلی‌ها منتظر 18 سالگی هستند تا بتوانند برای گرفتن گواهی‌نامه رانندگی اقدام کرده و طعم شیرین رانندگی را بچشند، اما اقدامات لازم برای کسب این سند ضروری در ایران چیست؟ باید چه مراحل و دوره‌هایی را گذراند و در چه آزمون‌هایی را شرکت کرد؟ مدارک لازم برای دریافت گواهینامه چیست؟ در این مقاله به همه این موارد می‌پردازیم، با ما همراه باشید.

انواع گواهینامه رانندگی

در کل پنج نوع گواهینامه رانندگی برای وسایل نقلیه وجود دارد. در زیر به‌طور مختصر به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

گواهینامه پایه یک

گواهینامه پایه یک مخصوص رانندگی با خودروهای باربری بیش از 6 تن و خودروهای مسافربری بیش از 26 نفر است. برای اخذ این گواهینامه باید حداقل 25 سال تمام داشته باشید و حداقل 2 سال از دریافت گواهینامه پایه دو شما گذشته باشد.

گواهینامه پایه دو

گواهینامه پایه دو مخصوص رانندگی با خودروهای باربری تا حداکثر 6 تن، خودروهای مسافربری تا حداکثر 26 نفر و همچنین خودروهای خدمات عمومی است. برای اخذ این گواهی‌نامه رانندگی باید حداقل 23 سال تمام داشته باشید و 2 سال هم از دریافت گواهینامه پایه سه شما گذشته باشد.

گواهینامه پایه سوم

گواهینامه پایه سه مخصوص رانندگی با خودروهای سواری تا حداکثر 9 نفر و وانت تا حداکثر سه ونیم تن است. برای دریافت گواهینامه پایه سه باید حداقل 18 سال تمام داشته باشید.

گواهینامه ویژه

همان‌طور که از اسم این گواهی‌نامه رانندگی مشخص است، مربوط‌ به رانندگی در شرایط خاص و ویژه‌ای است. گواهینامه ویژه مخصوص رانندگی با خودروهای عمرانی، صنعتی، کشاورزی و کارگاهی است. برای اخذ این گواهینامه باید حداقل 20 سال تمام داشته باشید و از مراجع صلاحیت‌دار پزشکی، گواهی سلامت جسمی و روانی دریافت کنید.

گواهینامه موتورسیکلت

گواهینامه موتورسیکلت مخصوص رانندگی با موتورسیکلت با حجم موتور تا حداکثر 200 سی‌سی است و برای موتورهای بیش از 200 سی‌سی باید 23 سال تمام داشته باشید و 3 سال هم از اخذ گواهینامه‌ شما گذشته باشد.

تمامی انواع گواهینامه‌های موجود که در بالا نیز ذکر شد، شرایط و مدارک و آزمون‎‌های ضروری مخصوصی دارند که اگر قصد دریافت هرکدام را دارید باید نسبت‌به آن‌ها آگاهی داشته باشید، اما در این مقاله قصد داریم به شرایط اخذ گواهینامه پایه سوم بپردازیم.

شرایط دریافت گواهینامه پایه سوم

برای دریافت گواهینامه پایه سه باید شرایط زیر را داشته باشید:

• داشتن حداقل 18 سال تمام
• داشتن گواهی سلامت جسمی، روحی و روانی
• گذراندن دوره‌‌های آموزشی نظری و عملی
• قبولی در آزمون‌های آئین‌نامه و همچنین آزمون عملی شهر

مدارک مورد نیاز جهت دریافت گواهینامه پایه سوم

برای اخذ گواهینامه شما باید به یکی از آموزشگاه‌های رانندگی موجود در سطح شهر مراجعه کرده و با ارائه مدارک لازم برای گواهینامه، نسبت‌به افتتاح کاردکس (پرونده) خود اقدام کنید، اما در نظر داشته باشید که تا پایان مراحل و قبولی شما در آزمون‌ها، باید مرتبا به آموزشگاهی که در آنجا تشکیل پرونده داده‌اید مراجعه کنید.

به‌علاوه این‌که شروع تمامی جلسات تمرین‌های عملی شما از محل آموزشگاه است و باید هر جلسه در آنجا حضور داشته‌باشید. در نتیجه توصیه ما به شما این است که نزدیک‌ترین آموزشگاه به محل سکونت خود را انتخاب کنید تا در وقت و هزینه خود صرفه‌جویی کنید. در ادامه مدارک مورد نیازی که باید همراه داشته باشید را ذکر می‌کنیم:

• شناسنامه به‌همراه کپی از صفحه اول (اگر صفحات بعدی شناسنامه شما دارای توضیحاتی است باید کپی آن‌ها را نیز همراه داشته باشید).
• کارت ملی هوشمند به‌همراه کپی پشت و رو (اگر شناسنامه شما جدید است، نیازی به کارت‌ملی نیست).
• همراه داشتن 6 قطعه عکس 3*4 با شرایط زیر: تمام رخ پرسنلی، زمینه عکس روشن، عکس باکیفیت و جدید (قدیمی نباشد)، بدون کلاه و کراوات، بدون عینک، بدون ریش تزئینی و برای خانم‌ها حجاب کامل الزامی است.
• ارائه کدپستی ده رقمی محل سکونت برای ارسال گواهینامه؛ چراکه پس از صدور، توسط پست به درب منزل شما فرستاده می‌شود.

مدارک تکمیلی موردنیاز آقایان

برای آقایان همراه داشتن یکی از مدارک زیر نیز الزامی است:

• کارت پایان خدمت به‌همراه کپی پشت و رو
• گواهی اشتغال به خدمت به‌همراه دفترچه مرخصی یا فیش حقوقی
• گواهی اشتغال به تحصیل با مهر تایید منطقه
• برگه‌ کامپیوتری اعزام به خدمت

مراحل دریافت گواهینامه

برای دریافت گواهینامه رانندگی بایستی مراحلی را طی کنید که در زیر به شرح آن‌ها خواهیم پرداخت:

ثبت نام در آموزشگاه‌ رانندگی

اولین مرحله از اقداماتی که برای اخذ گواهینامه باید انجام دهید، به نزدیک‌ترین آموزشگاه در محل سکونت خود جهت انجام ثبت‌نام مراجعه کنید. هنگام مراجعه حضوری باید مدارکی که در بالا به آن‌ها اشاره شد را نیز به‌همراه داشته باشید. ضمنا کلاس‌های آیین‌ نامه 8 جلسه دو ساعته است و کلاس‌های عملی رانندگی هم 12 جلسه دو ساعته است.

آزمون سلامت و معاینه چشم گواهی‌نامه رانندگی

آزمون سلامت که از الزامات اخذ گواهینامه است، طی چند مرحله انجام می‌شود. انجام این معاینات پزشکی الزامی است و انجام آن‌ها بایستی فقط در مراکز مورد تایید نیروی انتظامی باشد. پس از ثبت‌نام، آموزشگاه شما برگه‌ای را برای انجام معاینه به شما می‌دهد؛ هنگام مراجعه به مراکز سلامت این برگه را همراه با کارت ملی خود همراه داشته باشید.

زمانی‌که به یکی از این مراکز مراجعه می‌کنید، پزشک معتمد چند معاینه برروی شما انجام خواهد داد:

• اولین مرحله، معاینه چشم است. همان‌طور که می‌دانید یکی از مهم‌ترین اعضای بدن برای رانندگی، چشم‌ها هستند. سلامت چشم‌ها و عملکرد صحیح آن‌ها طبق استانداردهای موجود سنجیده می‌شود.
• پس از معاینه چشم‌ها، نوبت به معاینه پاها می‌رسد. در این بخش از معاینه، ساق پاها، زانوها و پنجه‌ها بررسی می‌شوند.
• مرحله‌ بعد معاینه بازوها، ساعدها و گردن است. تمام این اعضا نقش مهمی در رانندگی دارند، درنتیجه بررسی همه‌ آن‌ها ضروری است.

نکته: لازم است بدانید که اگر در نقاط قابل رویت بدن مانند دست‌ها و گردن، خالکوبی دیده شود، فرد به بخش دیگری ارجاع داده می‌شود. معمولا اگر فرد دارای خالکوبی نامتعارفی باشد به کمیسیون مربوطه ارجاع داده خواهد شد و پس از دریافت تاییدیه سلامت روانی به او گواهینامه مشروط و مدت‌دار داده خواهدشد. اگر راننده طی مدت مشروط خود مرتکب رفتارهای پرخطر شود، دیگر تمدید گواهینامه، ممکن نیست.

مراکز معاینه سلامت برای گرفتن گواهی نامه

توصیه می‌کنیم لیست نزدیک‌ترین مراکز انجام معاینات پزشکی را از آموزشگاه رانندگی خود بپرسید. چراکه دیده شده متقاضیان از طریق سایت‌های اینترنتی آدرس این مراکز را پیدا و مراجعه کرده، اما با تعطیلی آن‌ها روبرو شده‌اند. نکته‌ دیگری هم که باید درنظر داشته باشید همراه داشتن پول نقد است. لطفا پول نقد همراه داشته باشید که اگر در این مراکز دستگاه کارتخوان موجود نبود، دچار مشکل نشوید.

شرکت در کلاس‌های آیین‌ نامه و قبولی در آزمون مقدماتی و اصلی آن

شما باید ابتدا در کلاس‌های آئین‌نامه شرکت کنید که همان کلاس‌های تئوری هستند. سعی کنید در تمام جلسات مخصوصا در جلسه‌ اول تشکیل کلاس، حضور داشته‌ باشید. پس از گذراندن کلاس‌های آئین‌نامه، از شما آزمون مقدماتی گرفته می‌شود. چه بهتر که با آمادگی لازم در این آزمون شرکت کنید تا مجبور نشوید مجددا با پرداخت هزینه‌ اضافی امتحان دهید.

یک آزمون اصلی آئین‌نامه هم دارید که این آزمون شامل 30 سوال تستی است که باید به 26 سوال آن پاسخ درست بدهید. چینش سوالات در برگه آزمون نیز به‌گونه‌ای است که برگه‌ شما با برگه‌ افراد دیگر متفاوت است.

شرکت در کلاس‌های عملی و قبولی در آزمون آن

پس از این‌که کلاس‌های عملی (شهر) را گذراندید، یک روز به‌عنوان روز آزمون عملی مشخص می‌شود که باید به‌همراه تعداد دیگری از شرکت‌کنندگان در این آزمون شرکت کنید. تمامی مواردی که از آن‌ها امتحان گرفته می‌شود، همان‌هایی هستند که مربی در طول کلاس‌های عملی به شما می‌آموزد.

اگر بار اول در امتحان قبول شدید که عالی است، اما اگر قبول نشدید باید با پرداخت هزینه‌ اضافی تا سقف 8 ساعت تحت آموزش تکمیلی قرار بگیرید. پس از آن می‌توانید مجدد در آزمون عملی شرکت کنید.

لازم به ذکر است که تا سه بار فرصت دارید که در این آزمون شرکت کنید. اگر پس از سه بار موفق به قبولی در آزمون شهر نشدید، متاسفانه باید مجددا دوره‌های عملی را بگذرانید و هزینه‌‌ آن را نیز بپردازید.

تکمیل پرونده (کاردکس) و صدور گواهی‌نامه رانندگی

بعد از این‌که در آزمون عملی قبول شدید و بعد از پرداخت هزینه‌های مربوط به پست و… مدارک شما جهت صدور گواهینامه به مرکز راهنمایی و رانندگی ارسال می‌شود. گواهینامه به آدرس محل سکونت شما در یک بازه چهل روز تا دو ماه ارسال خواهد شد (گاهی ممکن است بیشتر از این هم طول بکشد، فقط باید صبور باشید)

انواع هزینه گواهینامه در مراحل مختلف

در ادامه  هزینه گواهینامه را به‌طور تفکیکی رایتان لیست کرده‌ایم:

هزینه ثبت‌نام در آموزشگاه

اولین هزینه مربوط به ثبت‌نام شما است. این هزینه ثبت‌نام گواهینامه شامل هزینه‌های مربوط‌به برگزاری کلاس‌های تئوری آئین‌نامه و همین‌طور کلاس‌های عملی رانندگی است. 

هزینه تهیه کتاب آیین نامه

به هزینه‌های ثبت‌نام باید قیمت کتاب آموزش آئین‌نامه را هم اضافه کنید. اگر شما چاپ جدید این کتاب را دارید دیگر نیازی به خریدن آن نیست یا اگر تمایل دارید که نسخه الکترونیک آن را مطالعه کنید می‌توانید فایل PDF آن را به‌صورت رایگان دانلود کنید.

هزینه معاینه چشم پزشکی

آزمون سلامت یا دریافت صلاحیت پزشکی یکی از اولین و مهم‌ترین اقدامات لازم برای کسب گواهینامه است. انجام این معاینات پزشکی الزامی است و انجام آن‌ها بایستی فقط در مراکز مورد تایید نیروی انتظامی باشد. پس از ثبت‌نام، آموزشگاه شما برگه‌ای را برای انجام معاینه به شما می‌دهد؛ هنگام مراجعه به مراکز سلامت این برگه را همراه با کارت ملی خود همراه داشته باشید.

هزینه تعیین گروه خونی

برای صدور گواهینامه لازم است تا گروه‌خونی شما پشت کارت درج شود؛ درنتیجه باید از گروه خونی خود مطلع باشید. اگر از گروه خونی خودتان مطمئن هستید می‌توانید با خوداظهاری و دادن امضا و اثر انگشت گروه خونی خود را ثبت کنید. در غیر این‌صورت باید به آزمایشگاه رفته و درخواست تعیین گروه خونی بدهید (البته بیمه هزینه‌ آن را تقبل نمی‌کند).

محدودیت‌های گواهینامه پایه سوم در سال اول

کسانی‌که برای اولین‌بار گواهی‌نامه رانندگی دریافت می‌کنند محدودیت‌هایی برای رانندگی دارند و نمی‌توانند همانند رانندگان قدیمی پشت فرمان خودروی خود بنشینند. در زیر به این محدودیت‌ها خواهیم پرداخت:

• در سه ماه اولی که گواهینامه به دست شما رسید، نباید به تنهایی اقدام به رانندگی کنید. یعنی باید یک نفر که گواهینامه پایه سه (که این محدودیت‌ها را گذرانده باشد) دارد یا کسی که گواهینامه پایه دو یا یک را داشته باشد کنار شما بنشیند.
• در سال اول اخذ گواهینامه باید از ارتکاب تخلفاتی که منجر به اخذ نمره منفی می‌شوند، دوری کنید.
• در سال اول نمی‌توانید از ساعت 24 تا 5 صبح رانندگی کنید.
• رانندگی در معابر برون‌شهری در سال اول اخذ گواهینامه ممنوع است (به استثناء معابر بین‌شهری تا فاصله 25 کیلومتر از شهر).
• در یک سال اول نباید در تصادفاتی که منجر به جرح یا فوت می‌شوند مقصر باشید.
• باید در سال اول برروی شیشه جلو سمت راست و شیشه عقب سمت چپ، مثلث خطر با نوشته‌ (احتیاط راننده جدید) نصب کنید.

نکته: اگر مرتکب هریک از تخلفات گفته‌شده بشوید، تجدید اعتبار گواهینامه‌ شما پس از گذراندن آموزش‌های مصوب یا قبولی در ‌آزمون‌ها امکان‌پذیر است (البته با پرداخت دوباره‌ تمامی هزینه‌ها).

گرفتن گواهینامه المثنی

تا اینجا درباره‌ تمامی مراحل اخذ گواهی‌نامه رانندگی صحبت کردیم، اما کسانی‌که این مراحل را گذرانده‌اند شاید با مشکل دیگری مواجه شوند که آن هم گم‌شدن این کارت است. چه بهتر که در حفظ و نگهداری تمامی مدارک خود دقت کنید، چراکه معمولا گرفتن مدارک المثنی سخت‌تر از اخذ اولیه‌ آن‌ها است. به هرحال اگر زمانی گواهینامه خود را گم کردید یا کارت شما مخدوش شد یا حتی اطلاعات شخصی شما در شناسنامه تغییر کرد، باید به فکر گرفتن گواهینامه المثنی باشید.

مدارک لازم برای صدور گواهینامه المثنی

شما باید با همراه داشتن مدارک زیر جهت گرفتن گواهینامه المثنی به یکی از دفاتر پلیس +10 مراجعه کنید:

• اصل شناسنامه به‌همراه کپی آن
• اصل کارت ملی به‌همراه کپی آن
• آدرس دقیق محل سکونت خود به‌همراه کدپستی صحیح
• چهار قطعه عکس که مطابق با شرایط و ضوابط باشد (زمینه عکس سفید، خانم‌ها با حجاب کامل و آقایان بدون کلاه و کراوات)

نکته: اگر قصد تعویض گواهینامه خود را دارید باید اصل کارت را نیز تحویل دهید.

مراحل دریافت گواهینامه المثنی

زمانی‌که با مدارک فوق به یکی از دفاتر پلیس + 10 مراجعه کردید، باید مراحل زیر را طی کنید:

• تکمیل فرم‎های استعلام گواهینامه
• تکمیل فرم تعهد گواهینامه المثنی
• پرداخت مبالغ مشخصی جهت خرید تمبر و صدور مجدد گواهینامه
• انجام مجدد معاینات پزشکی و تعیین گروه خونی

نمره منفی گواهینامه

حتما چند سالی است که «نمره منفی گواهینامه» برای شما عبارتی آشنا است. از زمانی‌که اعمال نمره‌منفی برای گواهی‌نامه رانندگی راننده‌ متخلف آغاز شده‌است، دیگر فقط جریمه نقدی در کار نیست. اگر شما حین رانندگی تخلفی بکنید، علاوه‌بر جریمه باید پذیرای نمره‌منفی ثبت شده در سوابق خود نیز باشید.

نمره‌منفی گواهینامه طبق جدولی اعمال می‌شود؛ به این‌صورت‌که برای هر تخلفی نمره‌ای درنظر گرفته شده‌است. در جدول زیر می‌توانید تمامی موارد را مشاهده بفرمایید:

در این جدول میزان نمرات منفی براساس میزان خطرآفرین بودن تخلفات درنظر گرفته شده‌اند. برای مثال برای خودروهای شخصی، دو تخلف سبقت غیرمجاز و رانندگی درحالت مستی خطرآفرینی بیشتری دارند پس نمره منفی بیشتری هم برای آن‌ها لحاظ شده‌است.

نحوه استعلام نمره منفی گواهینامه

احتمالا الآن با خود فکر می‌کنید که شاید نمره‌منفی دارید و از آن بی‌خبر هستید. برای آسودگی خیال شما باید بگوییم که تمامی رانندگان با ارسال شماره گواهینامه خود به سامانه پیامکی 1101202020 می‌توانند از میزان نمره منفی ثبت شده در سوابق خود مطلع شوند. اگر شخصی باخبر شد که بیش از 30 نمره‌منفی کسب کرده‌است، موظف به تسلیم گواهینامه خود به پلیس راهنمایی و رانندگی است.

نحوه پاک شدن نمره منفی گواهینامه

اگر شما هم در سوابق خود نمره منفی دارید حتما به دنبال راهی برای پاک کردن آن هستید. خوشبختانه راهی برای پاک کردن نمره‌منفی گواهینامه وجود دارد. رانندگانی که یک‌بار گواهینامه آن‌ها توقیف شده‌است، اگر به مدت شش ماه تخلف حادثه‌ساز نداشته باشند و نمره منفی کسب نکنند، تمامی نمرات منفی که گرفته بودند پاک می‌شود. همچنین رانندگانی که دوبار گواهینامه آن‌ها توقیف شده یا در شرف باطل شدن است، اگر به مدت یک سال تخلف حادثه‌ساز نداشته باشند و نمره منفی کسب نکنند، تمامی نمرات منفی آن‌ها پاک خواهد شد.

نکته: کسانی‌که نمرات منفی گذشته‌ آن‌ها پاک شده‌است، بعد از آن هر تخلفی که انجام بدهند به‌عنوان اولین تخلف منظور خواهدشد.

تعلق نمره منفی به گواهینامه، نه پلاک

از زمانی که اعمال نمرات منفی به سوابق رانندگان اجرا شد، هدف از این طرح کاهش تخلفات رانندگی و یکسان شدن اعمال قانون برای همه‌ اقشار جامعه بود؛ چراکه در گذشته ممکن بود افراد متمول با خیال راحت و بدون ترس از پرداخت جریمه، دست به تخلفات حادثه‌ساز بزنند، اما نکته‌ای که شاید باز هم ایجاد ابهام کند این است که نمرات منفی تخلفات راننده به گواهینامه فرد تعلق‌ می‌گیرد و نه پلاک خودرو. براساس قانون، نمرات منفی رانندگی با وارد کردن شماره گواهینامه فرد در سیستم پلیس راهور ثبت می‌شود؛ پس در این‌جا تکلیف تخلفاتی که با دوربین ثبت شده‌است چه می‌شود؟

همانطور که می‌دانید، تخلفاتی که با دوربین‌ها ثبت می‌شوند، پلاک خودرو در سیستم ثبت شده و نمره منفی برای مالک آن پلاک درنظر گرفته خواهدشد. اگر شخصی که گواهینامه‌ او به‌علت داشتن نمرات منفی باطل شده‌است، پشت فرمان خودروی دیگری بنشیند و مرتکب تخلف شود، نمره منفی برای گواهینامه‌ مالک پلاک ثبت خواهد شد. پس برای جریمه‌هایی که با دوربین‌های موجود در سطح شهر و جاده‌ها ثبت می‌شوند، طبیعتا نباید نمره منفی گواهینامه لحاظ شود اما می‌شود!

نکته: اگر مالک خودرویی بتواند اثبات کند که در زمان انجام تخلف با ماشین او، راننده شخص دیگری بوده‌است؛ می‌تواند با مراجعه به واحد اجرائیات راهنمایی و رانندگی و ارائه مدارک لازم، نمره منفی را از سوابق خود پاک کرده و به شخص متخلف انتقال دهد.

استعلام گواهینامه رانندگی چگونه انجام می‌شود؟

به‌طور کلی استعلام گواهینامه رانندگی به 3 روش کلی صورت می‌گیرد، که عبارتند از:

• استعلام اینترنتی گواهینامه
• استعلام پیامکی گواهی نامه رانندگی
• استعلام تلفنی گواهینامه

در این مطلب صفر تا صد گواهی‌نامه رانندگی، مدارک و مراحل آن را بیان کردیم. در ادامه انواع گواهینامه رانندگی و هزینه لازم برای گرفتن گواهینامه را توضیح دادیم. سپس در انتها راه‌های استعلام و پیگیری گواهینامه را نیز معرفی کردیم. در صورت داشتن هرگونه سوال می‌توانید در بخش نظرات با ما در ارتباط باشید.